ʻO Omar Khayyam Nishapuri - akeakamai Persian, makemakika, astronomer a me ka haku mele. Ua hoʻohuli ʻo Khayyam i ka hoʻomohala ʻana o ka algebra e ke kūkulu ʻana i kahi hoʻonohonoho ʻana o nā hoʻohālikelike cubic a me ka hoʻoholo ʻana iā lākou ma o nā ʻāpana conic. Kaulana ʻia no ka hana ʻana i nā kalena pololei loa i hoʻohana ʻia i kēia lā.
Ua piha ka moʻolelo pilikino o Omar Khayyam me nā mea hoihoi mai kona ʻepekema, hoʻomana a me kona ola pilikino.
No laila, ma mua ou kahi moʻolelo pōkole o Omar Khayyam.
Kawaihae o Omar Khayyam
Ua hānau ʻia ʻo Omar Khayyam ma Mei 18, 1048 i ke kūlanakauhale ʻInikia o Nishapur. Ua ulu ʻo ia a hānai ʻia i loko o ka hale ʻohana.
Ma waho o Omar, he kaikamahine kāna mau mākua, ʻo ʻAisy.
ʻO ke kamaliʻi a me ka ʻōpio
Mai ka wā kamaliʻi mai, ua ʻike ʻia ʻo Omar Khayyam e ka hoihoi a me ka make wai no ka ʻike.
I kēia manawa i ka makahiki 8, ua aʻo hohonu ke keiki i nā ʻepekema e like me ka makemakika, ke akeakamai a me ka astronomy. I kēia manawa o ka moʻolelo pilikino, ua heluhelu piha ʻo ia i ka puke hemolele o nā Mahometa - ka Koran.
ʻAʻole i liʻuliʻu, ua lilo ʻo Omar i kanaka akamai loa ma ke kūlanakauhale a laila ma ka ʻāina. Loaʻa iā ia nā mākau haʻiʻōlelo maikaʻi loa, a ʻike maopopo hoʻi i nā kānāwai a me nā loina Muslim.
Ua kaulana ʻo Omar Khayyam ma ke ʻano he loea ma ka Koran, a no laila ua huli lākou iā ia no ke kōkua i ka wehewehe ʻana i kekahi mau ʻōlelo kapu.
I ka piha ʻana o ka mea akeakamai i ka makahiki 16, ua kū ka ulia pōpilikia koʻikoʻi ma kāna puke moʻomanaʻo. I waenakonu o ke ahulau, ua make kona mau mākua ʻelua.
Ma hope o kēlā, ua hoʻoholo ʻo Khayyam e hele i Samarkand, me ka makemake nui e hoʻomau i kāna aʻo ʻana i nā ʻepekema ʻokoʻa. Kūʻai ʻo ia i ka hale o kona makuakāne a me ka hale hana, a ma hope iho hele ʻo ia.
ʻAʻole i liʻuliʻu, ua huki ʻo Sultan Melik Shah i ka nānā iā Omar Khayyam, ma ka hale nona ka pāʻina i hoʻomaka ai e alakaʻi i kāna noiʻi a komo i ka kākau.
Ka hana ʻepekema
He kanaka poepoe maikaʻi ʻo Omar Khayyam a ʻo kekahi o nā ʻepekema loea loa o kona wā. Ua aʻo ʻo ia i nā ʻano ʻepekema ākea a me nā ʻano o ka hana.
Ua hiki i ka mea akamai ke hoʻokō i kahi moʻo o ka helu astronomical metulateous, ma muli o ke kumu i hiki ai iā ia ke hoʻomohala i ka kalena kūpono loa i ka honua. I kēia lā ua hoʻohana ʻia kēia kalena i ʻIrana.
Ua hoihoi nui ʻo Omar i ka makemakika. A ʻo kahi hopena, ninini kona hoihoi i loko o ke kālailai ʻana o ko Euclid mau manaʻo, a me ka hoʻokumu ʻana i kahi ʻōnaehana kūikawā o ka helu ʻana no nā hoʻohālikelike quadratic a me cubic.
He haku ʻo Khayyam i ka hōʻoia ʻana i nā theorem, e hana ana i nā helu helu hohonu a me ka hoʻokumu ʻana i kahi hoʻohālikelike o nā hoʻohālikelike. ʻAʻole nalowale kāna mau puke e pili ana i ka algebra a me ka geometry i kā lākou pilina i ka honua ʻepekema.
Nā puke
I kēia mau lā biographers o Omar Khayyam ʻaʻole hiki ke hoʻoholo i ka helu kikoʻī o nā hana ʻepekema a me nā hōʻiliʻili moʻokalaleo no ka peni o ka Iranian maikaʻi.
ʻO kēia ke kumu no nā kenekulia he nui ma hope o ka make ʻana o Omar, he nui nā ʻōlelo a me nā quatrains i hāʻawi ʻia i kēia haku mele ʻē aʻe i mea e hōʻalo ai i ka hoʻopaʻi no nā mea kākau kumu.
ʻO ka hopena, ua lilo ka moʻolelo folk Persian i ka hana a Khayyam. ʻO kēia ke kumu e nīnau pinepine ʻia ai ka mea kākau o ka haku mele.
I kēia lā ua hoʻokūpaʻa ka poʻe akeakamai moʻokalaleo no ka ʻoiaʻiʻo i loko o nā makahiki o kāna moʻomeheu, ua kākau ʻo Omar Khayyam ma kahi o 300 mau hana ma ke ʻano poetic.
I kēia lā, pili ka inoa o ka haku mele kahiko me kāna quatrains hohonu - "rubai". Kū kūleʻa lākou i ke kuamoʻo o ke koena o ka hana o ka manawa a Khayyam i noho ai.
ʻO ka ʻokoʻa nui ma waena o ke kākau ʻana i ka rubai ke kū ʻana o ka "I" o ka mea kākau - he ʻano maʻalahi i hana ʻole i kekahi mea heroic, akā e hōʻike ana i ke ʻano o ke ola, nā loina o ka pono, ka poʻe, nā hana a me nā mea ʻē aʻe.
ʻO kahi mea hoihoi i mua o ka ʻike ʻia ʻana o Khayyam, ua kākau ʻia nā hana āpau e pili wale ana i nā luna a me nā koa, ʻaʻole no ka poʻe maʻamau.
Ua hoʻohana ʻo Omar i kahi ʻōlelo maʻalahi a me nā laʻana hoʻohālikelike i hiki ke hoʻomaopopo ʻia i nā mea āpau. I ka manawa like, ua hoʻopiha ʻia kāna mau hana a pau me ke ʻano hohonu loa i hiki i kekahi mea heluhelu ke hopu.
Loaʻa i ka noʻonoʻo makemakika, Khayyam Resort i ke kūlike a me ka noʻonoʻo i kāna mau mele. ʻAʻohe mea nui loa i loko o lākou, akā i ka ʻokoʻa, hōʻike kēlā me kēia huaʻōlelo i ka manaʻo a me ka manaʻo o ka mea kākau e like me ka hiki.
ʻO kā Omar Khayyam mau manaʻo
Ua hoihoi nui ʻo Omar i ka hoʻomana haipule, me ka wiwo ʻole e hōʻike ana i kāna mau manaʻo kuʻuna ʻole. Ua hoʻomaikaʻi ʻo ia i ka waiwai o ke kanaka maʻamau, a me kona mau makemake kūlohelohe a me nā pono.
He mea pono e hoʻomaopopo ua hoʻokaʻawale loa ʻo Khayyam i ka hilinaʻi i ke Akua mai nā kumu haipule. Ua ʻōlelo ʻo ia aia ke Akua i loko o ka ʻuhane o kēlā me kēia kanaka, a ʻaʻole loa ia e haʻalele iā ia.
Ua inaina ʻia ʻo Omar Khayyam e nā kāhuna pule Muslim. ʻO kēia ma muli o ka ʻepekema i ʻike i ka Koran i unuhi pinepine i kāna mau postulate i kona manaʻo he pololei ia, ʻaʻole like me ka ʻae ʻia i ke kaiāulu.
Ua kākau nui ka mea haku mele e pili ana i ke aloha. Eia kekahi, mahalo ʻo ia i ka wahine, e kamaʻilio e pili ana iā ia wale nō i kahi ala maikaʻi.
Ua koi aku ʻo Khayyam i nā kāne e aloha i ka wahine nāwaliwali a hana i nā mea āpau e hauʻoli ai ʻo ia. Ua ʻōlelo ʻo ia no ke kāne, ʻo ka wahine aloha ka uku kiʻekiʻe loa.
ʻO nā hana he nui a Omar i hoʻolaʻa ʻia no ka launa aloha ʻana, āna i manaʻo ai he makana mai ka Mea Mana Loa. Ua koi aku ka mea haku mele i nā poʻe e kumakaia i kā lākou mau hoaaloha a mahalo i kā lākou kamaʻilio ʻana.
Ua ʻae ka mea kākau iā ia iho e makemake ʻo ia e noho kaʻawale, "ma mua o kēlā me kēia."
Ua haʻi wiwo ʻole ʻo Omar Khayyam i ka pono ʻole o ka honua a koʻikoʻi i ka makapō o ka poʻe i nā waiwai nui i ke ola. Ua hoʻāʻo ʻo ia e wehewehe i ke kanaka ʻaʻole pili ka hauʻoli i kekahi mea a kūlana kiʻekiʻe paha i ke kaiāulu.
I kāna noʻonoʻo ʻana, ua hoʻoholo ʻo Khayyam i ka waiwai o ke kanaka i kēlā me kēia manawa ke ola a hiki iā ia ke loaʻa nā manawa maikaʻi i loko o nā hanana paʻakikī loa.
Ke ola pilikino
ʻOiai ʻo Omar Khayyam i hoʻonani i ke aloha a me nā wahine ma nā ʻano hiki āpau, ʻaʻole ʻo ia i ʻike i ka hauʻoli o ke ola male. ʻAʻole hiki iā ia ke hoʻomaka i kahi ʻohana, ʻoiai ʻo ia e hana mau ma lalo o ka hoʻoweliweli o ka hoʻomaʻau.
ʻO ia nō paha ke kumu i noho kaʻawale ai ka freethinker i kona ola a pau.
Ka ʻelemakule a me ka make
ʻO nā hana āpau a Omar Khayyam i ola a hiki i kēia lā, he ʻāpana wale nō ia o kāna noiʻi piha. Hiki iā ia ke kaʻana like i kāna mau manaʻo a me kāna mau ʻike me ka poʻe waha wale nō.
ʻO ka ʻoiaʻiʻo i kēlā manawa paʻakikī, ua hoʻoweliweli ka ʻepekema i nā hale haipule, no ia kumu ua hoʻohewa ʻia a hoʻomāinoino ʻia hoʻi.
ʻO kēlā me kēia freethinking a haʻalele i nā kuʻuna i hoʻokumu ʻia e alakaʻi i kahi kanaka i ka make.
Ua ola ʻo Omar Khayyam i kahi ola lōʻihi a hanana hoʻi. No nā makahiki he nui i hana ʻo ia ma lalo o ke kākoʻo o ke poʻo o ka mokuʻāina. Eia naʻe, me kona make ʻana, ua hoʻomaʻau ʻia ka mea akeakamai no kona mau manaʻo.
Ua hala nā lā hope o kā Biayyam moʻomeheu i ka nele. Ua huli nā kānaka pili iā ia, a ʻo kahi hopena ua lilo ʻo ia i hermit.
Wahi a ka moʻolelo, ua hala ka ʻepekema me ka mālie, me ke ʻano maikaʻi ʻole, me he mea lā i ka papa kuhikuhi, e ʻae loa ana i nā mea e hana nei. Ua hala ʻo Omar Khayyam ma Kēkēmapa 4, 1131 i ka makahiki 83.
Ma ka lā o kona make ʻana, ua hana ʻo ia i kahi ablution, a ma hope ua pule ʻo ia i ke Akua a make.
