Hiki ke kapa ʻia ʻo Teotihuacan kekahi o nā kūlanakauhale kahiko loa ma ka Hemisphere Komohana, a ʻo nā koena o ia ʻāina i mālama ʻia a hiki i kēia lā. I kēia lā he wahi hoʻokipa wale ia, ma ka ʻāina kahi i noho ʻole ai kekahi, akā ma mua he kikowaena nui me ka moʻomeheu ulu a me ke kālepa. Aia ke kūlanakauhale kahiko ma kahi o 50 mau mile mai ke kūlanakauhale ʻo Mekiko, akā ʻo nā mea o ka home i hana ʻia i loko o ia mau kenekulia i hala aku nei aia ma ka ʻāina āpau.
ʻO ka moʻolelo o ke kūlanakauhale ʻo Teotihuacan
Ua puka mai ke kūlanakauhale ma ka panalāʻau o Mekiko hou i ka kenekulia 2 BC. ʻO ka mea kupaianaha, ʻaʻole like kāna hoʻolālā me ka antediluvian, i ka ʻaoʻao ʻē aʻe, noʻonoʻo maikaʻi ʻia ua ʻae nā ʻepekema ua hoʻokokoke ʻia ke kūkulu ʻana me ka mālama kūikawā. Ua haʻalele ka poʻe noho o nā kūlanakauhale ʻelua ʻē aʻe i ko lākou mau home ma hope o ka hū ʻana o ka lua pele a hui pū e hana i kahi noho. ʻO ia ka manawa i kūkulu ʻia kahi kikowaena ʻāina hou me kahi heluna kānaka ma kahi o ʻelua haneli tausani kānaka.
ʻO ka inoa o kēia manawa mai ka lāhui Aztec, ka mea i noho hope ma kēia wahi. Mai kā lākou ʻōlelo, ʻo Teotihuacan ke ʻano o ke kūlanakauhale i lilo ai kēlā me kēia kanaka i akua. ʻO kēia paha ma muli o ke kūlike o nā hale āpau a me ka pālākiō o nā piramida a i ʻole ka mea pohihihi o ka make ʻana o kahi kikowaena waiwai. ʻAʻohe mea i ʻike ʻia e pili ana i ka inoa kumu.
ʻO ka wā keu o ke kikowaena ʻāina i manaʻo ʻia ʻo ia ka manawa mai 250 a 600 AD. A laila ua loaʻa i ka poʻe kamaʻāina ka manawa kūpono e launa pū ai me nā lāhui ʻē aʻe: kālepa, hoʻololi i ka ʻike. Ma waho aʻe o ka Teotihuacan i hoʻomohala nui ʻia, ua kaulana ke kūlanakauhale no ka hoʻomana ikaika. Hōʻoia kēia e ka ʻoiaʻiʻo i kēlā me kēia home, ʻoiai ma nā wahi ʻilihune loa, aia nā hōʻailona o ka hoʻomana. ʻO ka poʻokela o lākou ka nahesa hulu.
Ka hale o nā piramida nunui
Ke nānā aku nei kahi maka manu o ke kūlanakauhale i haʻalele ʻia e hōʻike ana i kona ʻano pilikino: he nui nā pyramid nui i loko ona, e kū kūʻē ana i ke kua o nā hale o hoʻokahi papa. ʻO ka nui loa ka Pyramid o ka Lā. ʻO ia ke kolu o ka nui loa ma ka honua. Manaʻo nā ʻepekema ua kūkulu ʻia ia ma kahi o 150 BC.
Ma ke kūkulu ʻākau o ke Alanui o ka poʻe make ka Pyramid o ka Mahina. ʻAʻole ʻike maopopo ʻia no ke kumu i hoʻohana ʻia ai ia, ʻoiai ua loaʻa nā koena o kekahi mau kino kanaka i loko o loko. ʻO kekahi o lākou i ʻoki ʻia i ke poʻo a hoʻolei ʻia i kahi ʻano kolohe, ua kanu ʻia kekahi poʻe me ka hanohano. Ma waho o nā iwi iwi o ke kanaka, loaʻa pū ka iwi o nā holoholona a me nā manu.
ʻO kekahi o nā hale nui loa i Teotihuacan ka luakini o ka nahesa hulu. Hoʻohui ʻia e nā hale aliʻi Hema a me ʻAkau. ʻO Quetzalcoatl ke kikowaena o kahi hoʻomana hoʻomana kahi i hōʻike ʻia ai nā akua e like me nā mea nahesa. I loko nō o ka ʻoiaʻiʻo o ka hoʻomana e koi ai i ka mōhai, ʻaʻole i hoʻohana ʻia ka poʻe no kēia mau kumu. Ma hope, ua lilo ka nahesa hulu i hōʻailona no nā Aztec.
Ka mea pohihihi o ka nalo ʻana o ke kūlanakauhale ʻo Teotihuacan
Aia he kuhiakau ʻelua e pili ana i kahi i nalowale ai nā kamaʻāina o ke kūlanakauhale a no ka mea ua hakahaka ka wahi pōmaikaʻi i kahi manawa koke. Wahi a ka mea mua, aia ke kumu i ka pili o ka lāhui extraterrestrial. Ua hoʻāpono ʻia kēia manaʻo e ka ʻoiaʻiʻo he lāhui i hoʻomohala ʻia wale nō ka mea hiki ke hoʻohuli nui i kekahi o nā kūlanakauhale nui loa. Eia hou, ʻaʻole hōʻike ka moʻolelo i ka ʻike e pili ana i nā paio ma waena «ke keʻena nui» kēlā wā.
ʻO ke kuhiakau ʻelua ʻo Teotihuacan ka mea i hōʻeha ʻia i kahi kipi nui, a i ka manawa i hoʻoholo ai nā papa haʻahaʻa e hoʻokahuli i nā pōʻai aupuni a hopu i ka mana.
Paipai mākou iā ʻoe e nānā i ke kūlanakauhale ʻo Chichen Itza.
He hoʻomana haipule ko ke kūlanakauhale a me ka hoʻokaʻawale ʻokoʻa ma ke kūlana, akā i kēia manawa aia ia i ka piko o kona kūleʻa, no laila, nā hopena, ʻaʻole hiki iā ia ke lilo i kahi manawa i kahi noho haʻalele.
I nā kūlana ʻelua, hoʻokahi mea i akāka ʻole: ma ke kūlanakauhale holoʻokoʻa, ua hōʻino nui ʻia nā hōʻailona haipule, akā ʻaʻole hoʻokahi hōʻike o ka hana ʻino, kūʻē, kūʻē. A hiki i kēia manawa, ʻaʻole i ʻike ʻia ke kumu o Teotihuacan, i ka piko o kona mana, i lilo ai i pūʻulu o nā wahi neoneo i haʻalele ʻia, no laila ua manaʻo ʻia ʻo ia kekahi o nā wahi pohihihi i ka mōʻaukala kanaka.
