Ka pō o St. Bartholomew - ka pepehi kanaka lehulehu ʻana o ka Huguenots ma Palani, i hoʻonohonoho ʻia e nā Katolika ma ka pō o ʻAukake 24, 1572, ma ka pō o ko St. Bartholomew's Day.
Wahi a kekahi mau mōʻaukala, ma kahi o 3,000 ka poʻe i make ma Palisa wale nō, ʻoiai ma kahi o 30,000 Huguenots i luku ʻia i nā pogroms a puni ʻo Palani.
ʻAe ʻae ʻia ua hoʻonāukiuki ʻia ka pō o St. Bartholomew e Catherine de Medici, ka mea i makemake e hoʻohui i ka maluhia ma waena o nā ʻaoʻao hakakā ʻelua. Eia nō naʻe, ʻaʻole ka Pope, a me ke aliʻi Sepania ʻo Philip II, a me nā Katolika ikaika loa ma Palani i kaʻana like i kā Catherine kulekele.
Ua luku ʻia ka luku 6 mau lā ma hope o ka male ʻana o ke kaikamahine aliʻi ʻo Margaret me ka Protestant Henry o Navarre. Ua hoʻomaka ka pepehi kanaka ma ka lā 23 ʻAukake, he mau lā ʻelua ma hope o ka hoʻāʻo ʻana e pepehi kanaka iā Admiral Gaspard Coligny, ka pūʻali koa a me ka alakaʻi politika o ka Huguenots.
ʻO Huguenots. Kalavina
ʻO Huguenots he poʻe Kalikiano Protestant Farani (nā ukali o ka mea hoʻoponopono ʻo Jean Calvin). He mea pono ke hoʻomaopopo ʻia ua kaua ʻia ma waena o nā Kakolika a me nā Huguenots no nā makahiki he nui. I nā makahiki 50, ua pālahalaha ʻia ʻo Calvinism ma ke komohana o ka ʻāina.
He mea nui e hoʻomaopopo i kekahi o nā aʻo kumu o Calvinism, e heluhelu penei: "Na ke Akua wale nō e hoʻoholo i ka mea e hoʻōla ʻia, no laila ʻaʻole hiki i ke kanaka ke hoʻololi i kekahi mea." No laila, ua hilinaʻi ka poʻe Calvinist i ka predestination akua, a i ʻole, i nā ʻōlelo maʻalahi, i ka hopena.
No laila, ua hoʻokuʻu nā Huguenots iā lākou iho i ke kuleana a hoʻokuʻu iā lākou iho mai nā hopohopo mau, ʻoiai ua ʻike mua ʻia nā mea āpau e ka Mea Hoʻokele. Eia hou, ʻaʻole lākou i noʻonoʻo he pono e hāʻawi i ka hapaʻumi i ka hale pule - he hapaʻumi o kā lākou loaʻa kālā.
I kēlā me kēia makahiki ka nui o nā Huguenots, i waena o lākou he nui nā mea hanohano, i hoʻonui ʻia. I ka makahiki 1534, ua loaʻa ka mōʻī ʻo Francis I mau pepa ma nā puka o kona keʻena, ka mea i hōʻino a hoʻomāʻewaʻewa i nā aʻo Katolika. Ua hoʻonāukiuki kēia i ka mōʻī, ma muli o ka hopena o ka hoʻomāinoino ʻia o ka poʻe Calvinist i hoʻomaka i ka mokuʻāina.
Ua hakakā nā Huguenots no ke kūʻokoʻa o ka hoʻomana ʻana i kā lākou hoʻomana, akā ma hope ua lilo ke kaua i hakakā koʻikoʻi ma waena o nā ʻohana politika no ka noho aliʻi - nā Bourbons (Protestant), ma kekahi ʻaoʻao, a ʻo Valois a me Guises (Katolika), ma kekahi ʻaoʻao.
ʻO nā Bourbons nā moho mua ma ka noho aliʻi ma hope o Valois, ka mea i hoʻoikaika i ko lākou makemake kaua. Ma ka pō o St. Bartholomew e hiki mai ana mai 23 a 24 ʻAukake 1572 ua hele mai lākou penei. I ka pau ʻana o kekahi kaua hou i ka makahiki 1570, ua kau inoa ʻia kahi ʻaelike maluhia.
ʻOiai ʻo ka ʻoiaʻiʻo ʻaʻole i hoʻokele ko Huguenots lanakila i hoʻokahi kaua koʻikoʻi, ʻaʻohe makemake o ke aupuni Palani e komo i ka hakakā pūʻali koa. ʻO ka hopena, ua ʻae ka mōʻī i kahi kuʻikahi, e hāʻawi ana i nā ʻae nui i ka poʻe Kalavina.
Mai ia manawa mai, he kuleana ko ka Huguenots e alakaʻi i nā lawelawe ma nā wahi āpau, koe wale nō ʻo Palisa. ʻAe ʻia lākou e paʻa i nā kūlana aupuni. Ua kau inoa ka mōʻī i kahi ʻōlelo hoʻoholo e hāʻawi ana iā lākou i ʻehā mau hale paʻa, a ʻo ko lākou alakaʻi, ʻo Admiral de Coligny, kahi noho i ka ʻaha kūkā aliʻi. ʻAʻole hiki i kēia mokuʻāina ke ʻoluʻolu i ka makuahine o ka mōʻī, ʻo Catherine de Medici, a i ʻole, e like me Gizam.
Eia nō naʻe, e ake ana e loaʻa ka maluhia ma Palani, ua hoʻoholo ʻo Catherine e male i kāna kaikamahine ʻo Margaret iā Henry IV o Navarre, he aliʻi hanohano ʻo Huguenot. No ka male male o ka wahine hou e hiki mai ana, ʻākoakoa nui nā poʻe kipa o ka ʻaoʻao o ke kāne mare, ʻo ia hoʻi ʻo Calvinists.
ʻEhā mau lā ma hope mai, ma ke kauoha pilikino a Duke Heinrich de Guise, ua hoʻāʻo ʻia i ke ola o Admiral Coligny. Ua hoʻopaʻi ka duke iā François de Guise, ka mea i pepehi ʻia i mau makahiki i hala aku nei ma muli o ke kauoha a ka adimarala. I kēlā manawa like, huhū ʻo ia i ka lilo ʻole o Margarita i wahine nāna.
Eia naʻe, ʻo ka mea nāna i kī ʻo Coligny i hōʻeha wale iā ia, a ʻo kahi hopena ua ola ʻo ia. Ua koi aku nā Huguenots e hoʻopaʻi koke ke aupuni i kēlā me kēia mea i komo i ka hoʻāʻo pepehi kanaka. No ka makaʻu i ka hoʻopaʻi mai ka poʻe Protestant, ua aʻoaʻo ka poʻe hoa pili o ka mōʻī iā ia e hoʻopau i nā Huguenots i hoʻokahi manawa.
Nui ka hōʻole o ka ʻaha aliʻi iā Calvinists. Makaʻu ka ʻohana aliʻi o Valois no ko lākou palekana, a no ke kumu kūpono. I loko o nā makahiki o nā kaua haipule, ʻelua mau manawa a ka Huguenots i hoʻāʻo ai e kāʻili i ka mōʻī Charles IX o Valois a me kona makuahine ʻo Catherine de Medici i mea e kau aku ai i kā lāua makemake iā lāua.
Hoʻohui ʻia i kēia, ka hapa nui o ka poʻe i ukali ʻia e ka mōʻī Katolika. No laila, ua hana lākou i ka mea hiki e pau ai ka poʻe Protestant i inaina ʻia.
Nā kumu no ka pō o St. Bartholomew
I kēlā manawa, aia ma kahi o 2 miliona mau Huguenots ma Palani, ma kahi o 10% o ka heluna o ka ʻāina. Ua ho'āʻo mau lākou e hoʻohuli i ko lākou mau makaʻāinana i ko lākou manaʻoʻiʻo, e hāʻawi ana i ko lākou ikaika āpau no kēia. ʻAʻole ia he mea maikaʻi i ke aliʻi ke kaua pū me lākou, no ka mea, ua hōʻino ia i ka waihona.
Eia nō naʻe, i kēlā me kēia lā i hala, ua hoʻokau ka Calvinists i ka hoʻoweliweli i ka mokuʻāina. Ua hoʻolālā ka Royal Council e pepehi wale i ka poʻe ʻeha ʻo Coligny, ka mea i hana hope ʻia, a me ka hoʻopau ʻana i kekahi o nā alakaʻi Protestant mana loa.
Ma ka liʻuliʻu, ua hele a paʻakikī ke kūlana. Ua kauoha aku nā luna i ka hopu ʻia ʻana o Henry o Navarre a me kona hoahānau Condé. ʻO ka hopena, ua koi ʻia ʻo Henry e huli i ka Kakolika, akā ma hope koke iho o kona pakele ʻana, ua lilo hou ʻo Henry i Protestant. ʻAʻole ia ka manawa mua i kāhea aku ai nā Parisian i ka mōʻī e luku i nā Huguenots āpau, nāna i hāʻawi iā lākou i ka nui o ka pilikia.
Ua alakaʻi kēia i ka mea i ka wā o ka luku nui ʻana o nā alakaʻi o ka poʻe Protestant i ka pō o ʻAukake 24, ua hele pū nā kamaʻāina i nā alanui e hakakā me nā mea kūʻē. Ma ke ʻano he kaulike, komo nā Huguenots i nā kapa ʻeleʻele, maʻalahi e hoʻokaʻawale mai nā Kakolika.
Ua holo aʻe kahi nalu o ka hana ʻino ma waena o Palisa, a ma hope ua pāhola ʻia i nā wahi ʻē aʻe. ʻO ka luku koko, ka mea i hoʻomau i mau pule he nui, ua puni ka ʻāina holoʻokoʻa. ʻAʻole ʻike ka mōʻaukala i ka helu kikoʻī o nā mea i hōʻino ʻia i ka pō o St. Bartholomew.
Manaʻo kekahi poʻe loea ʻo ka nui o ka make ma kahi o 5,000, a ʻo kekahi e ʻōlelo ana he 30,000 ka nui. ʻAʻole i hoʻokaʻawale nā Katolika i nā keiki a i ʻole nā ʻelemākule. I Palani, noho aliʻi ka haunaele a me ka makaʻu, a lilo ia i kaulana e ka Lūkia ʻo Tsar ʻIvana ka weliweli. ʻO kahi mea hoihoi ʻo ia ka luna Lūkini i hōʻino i nā hana a ke aupuni Farani.
Ma kahi o 200,000 Huguenots i hoʻokikina ʻia e holo wikiwiki mai Farani a i nā mokuʻāina kokoke. He mea nui e hoʻomaopopo he ʻāpono ʻo ʻEnelani, Polani a me nā luna Kelemania i nā hana a Palisa.
He aha ka mea i hoʻomāinoino ʻino ai? ʻO ka ʻoiaʻiʻo ua hoʻomaʻau maoli kekahi i ka Huguenots ma nā kahua haipule, akā he nui ka poʻe i hoʻohana i ka pō o St. Bartholomew no nā hana ponoʻī.
Nui nā hihia i ʻike ʻia o ka poʻe e hoʻonohonoho ana i nā helu ponoʻī me nā mea hōʻaiʻē, nā lawehala, a i ʻole nā ʻenemi lōʻihi. I ka haunaele i noho aliʻi ai, paʻakikī loa e hōʻike i ke kumu o ka make ʻana o kēia a i ʻole. Nui ka poʻe i hana i ka ʻaihue maʻamau, e loaʻa ana kahi waiwai maikaʻi.
Eia nō naʻe, ʻo ke kumu nui o ka haunaele lehulehu o nā Katolika ka ʻae nui ʻana i ka poʻe Protestant. I ka mua, ua hoʻolālā ka mōʻī e pepehi wale i nā alakaʻi o ka Huguenots, ʻoiai ʻo Palani mau ka mea i hoʻomaka i ka luku nui.
Pepehi kanaka ma ka pō o St. Bartholomew
ʻO ka mea, i kēlā manawa ʻaʻole makemake ka poʻe e hoʻololi i ka hoʻomana a hoʻokumu i nā kuʻuna. Ua manaʻo ʻia, e hoʻopaʻi ke Akua i ka mokuʻāina holoʻokoʻa inā ʻaʻole hiki i ka poʻe ke pale aku i ko lākou manaʻoʻiʻo. No laila, i ka hoʻomaka ʻana o ka Huguenots e haʻi aku i ko lākou mau manaʻo, a laila alakaʻi lākou i ke kaiāulu i kahi kaʻawale.
ʻO ka lua, i ka hōʻea ʻana o ka Huguenots i Palika Katolika, hoʻonāukiuki lākou i ka lehulehu kūloko me kā lākou waiwai, ʻoiai ua hele mai nā mea hanohano i ka male. I kēlā au, ke hele nei ʻo Palani i nā manawa paʻakikī, no laila ke ʻike nei i ka maikaʻi o nā malihini i hōʻea mai, huhū ka poʻe.
Akā ʻo ka mea nui loa, ua hoʻokaʻawale ʻia ka Huguenots e ka hoʻomanawanui ʻole e like me nā Kakolika. ʻO kahi mea hoihoi ʻo ia ʻo Calvin ponoʻī i puhi pinepine i kāna mau hoa kūʻē i ka pahu. Ua hoʻopiʻi nā ʻaoʻao ʻelua i ke kōkua ʻana o ka diabolō.
Ma kahi i noho hoʻomalu ʻia ke kaiāulu e ka Huguenots, kipaku pinepine ʻia ka poʻe Katolika. I ka manawa like, ua luku a ʻaihue lākou i nā hale pule, a ua luku aku a pepehi hoʻi i nā kahuna. Eia kekahi, ʻākoakoa nā ʻohana Protestant āpau no nā pogroms o nā Katolika, e like me ka wā hoʻomaha.
Ua hoʻomāʻewaʻewa nā Huguenots i nā hale pule o nā Katolika. ʻO kahi laʻana, uhaʻi lākou i nā kiʻi o ka Puʻupaʻa Hemolele a i ʻole hana ʻia me nā ʻano pelapela āpau. I kekahi manawa ua piʻi ka hanana i mea e hōʻoluʻolu ai ʻo Calvin i kāna poʻe ukali.
Malia paha ka hanana weliweli loa i hiki iā Nîmes i ka makahiki 1567. Pepehi ka poʻe Protestant i kahi haneli haneli o nā kāhuna Katolika i ka lā hoʻokahi, a laila hoʻolei lākou i ko lākou kupapaʻu i loko o ka luawai. Ke hele nei me ka ʻole o ka ʻōlelo ʻana ua lohe ka poʻe Palisa e pili ana i nā hana hoʻomāinoino a nā Huguenots, no laila ke maopopo a wehewehe ʻia paha kā lākou hana ma ka pō a St. Bartholomew.
Kupanaha paha ke ʻano, akā iā ia iho ʻaʻole i hoʻoholo ʻo St. Bartholomew's Night i kekahi mea, akā ua hoʻonāukiuki wale i ka inaina a hāʻawi i kekahi kaua hou. He mea pono e hoʻomaopopo ʻia ma hope he mau kaua hou aku ma waena o ka Huguenots a me ka Katolika.
I loko o ke kūʻē hope loa i ka wā 1584-1589, ua make nā mea kuhi hewa nui āpau i ka lima o ka poʻe pepehi kanaka, koe wale nō ka Huguenot Henry o Navarre. ʻAkahi nō a hele mai i ka mana. He mea hoihoi no kēia mea ua ʻae ʻo ia no ka manawa ʻelua e hoʻohuli i ka Katolika.
ʻO ke kaua o nā ʻaoʻao ʻelua, i hoʻohālikelike ʻia me kahi hakakā haipule, hoʻopau ʻia me ka lanakila o nā Bourbons. He ʻumi tausani mau mea i hōʻino ʻia no ka lanakila ʻana o kekahi ʻohana ma luna o kekahi ʻē aʻe ... Eia nō naʻe, i ka makahiki 1598 ua hoʻopuka ʻo Henry IV ka Edict o Nantes, nāna i hāʻawi aku i nā Huguenots i nā kuleana like me nā Kakolika.
ʻO Photo o ka pō ʻo St. Bartholomew
