Ua manaʻo ʻia ʻo Galileo Galilei (1564 - 1642) kekahi o nā ʻepekema ʻoi loa i ka mōʻaukala kanaka. Ua ʻike ʻo Galileo i nā mea he nui i ʻike ʻole ʻia me kahi kumu waiwai ʻole. ʻO kahi laʻana, a laila ʻaʻohe uaki hou a ʻoi paha ka pololei, a ua ana ʻo Galileo i ka manawa i kāna mau hoʻokolohua me ka wikiwiki o ka hāʻule manuahi ʻana e kāna lāʻau ponoʻī ponoʻī. Ua pili kēia i ka hōkū - kahi teleskope me kahi hoʻonui ʻekolu wale nō i ʻae ʻia i ka mea loea Italia e hana i nā ʻike nui, a laila kanu loa i ka ʻōnaehana Ptolemaic o ka honua. I ka manawa like, me ka noʻonoʻo ʻepekema, ua kākau ʻo Galileo i kāna mau hana i kahi ʻōlelo maikaʻi, e kamaʻilio pololei ʻole ana e pili ana i kāna mau moʻokalaleo. ʻO ka mea pōʻino, ua koi ʻia ʻo Galileo e hāʻawi i nā makahiki 25 hope loa o kona ola i kahi hakakā kū ʻole me ka Vatican. ʻO wai ka mea ʻike i ka lōʻihi o ka holomua o ka ʻepekema ʻo Galileo inā ʻaʻole ia i hoʻonele i kona ikaika a me kona olakino i ke kaua kūʻē ʻana i ka Inekuisitio.
1. E like me nā kiʻi poʻokela a pau o ka Renaissance, he kanaka mākaukau loa ʻo Galileo. ʻO kāna mau makemake e pili pū kekahi i ka makemakika, ka ʻike hōkū, ka physics, ka ikaika o nā mea a me ke akeakamai. A hoʻomaka ʻo ia e loaʻa kālā ma ke ʻano he kumu pena kiʻi ma Florence.
2. E like me ka pinepine ma ʻItalia, hanohano ko ka ʻohana o Galilao akā ʻilihuna. ʻAʻole hiki iā Galileo ke hoʻopau i ke kula nui - ua pau ka kālā a kona makuakāne.
3. Ma ke kula nui ʻo Galileo i hōʻike ai iā ia iho he mea hōʻole loa. No ia ʻaʻohe mana, a hiki iā ia ke hoʻomaka i kahi kūkā kamaʻilio ʻana e pili ana i kēlā mau pilikia āna i ʻike ʻole ai. Kupanaha, ua hana kēia i kahi kūlana maikaʻi loa nona.
4. ʻO ke kūlana a me ke kākoʻo o ka Marquis del Monte i kōkua iā Galileo e loaʻa kahi kūlana ʻepekema ma ka pā o ka Duke o Tuscany Ferdinand I de Medici. Ua ʻae kēia iā ia e hoʻopaʻa i ka ʻepekema no ʻehā mau makahiki me ka noʻonoʻo ʻole i kāna berena o kēlā me kēia lā. Ke hoʻoholo nei i nā hopena e hiki mai ana, ʻo ia ke kākoʻo o ka Medici i lilo i kī i ka hopena o Galilaia.
Ferdinand I de Medici
5. No 18 mau makahiki ua hana ʻo Galileo ma ke ʻano he polofesa ma ke Kulanui o Padua. Kaulana loa kāna mau haʻiʻōlelo, a ma hope o nā ʻike mua, ua ʻike ʻia ka ʻepekema ma ʻEulopa holoʻokoʻa.
6. Ua hana ʻia nā scope scope ma Holani a ma mua o Galilaia, akā ʻo ka Italia ka mea mua i kuhi e nānā i ka lani ma o kahi paipu e ia iho. ʻO ka teleskope mua (ka inoa i haku ʻia e Galileo) hāʻawi i ka hoʻonui o 3 mau manawa, hoʻomaikaʻi ʻia e 32. Me kā lākou kōkua, ua aʻo ka mea ʻike i ka Milky Way i nā hōkū pākahi, he 4 mau ukali ʻo Jupiter, a puni ka Lā ka honua, ʻaʻole wale ka Honua.
7. ʻElua mau ʻike hou loa a Galileo i hoʻohuli i nā mīkini o laila i inertia a me ka wikiwiki o ka umekaumaha. ʻO ke kānāwai mua o nā mīkini, ʻoiai kekahi o nā hoʻoponopono hou ʻana, lawe pololei i ka inoa o kahi ʻepekema ʻItalia.
8. Malia paha e lilo ʻo Galileo i ke koena o kona mau lā ma Padua, akā ʻo ka make ʻana o kona makuakāne ka mea nui i loko o ka ʻohana. Ua hiki iā ia ke male i nā kaikuahine ʻelua, akā i ka manawa like ua ʻaiʻē ʻo ia i ka lawa ʻole o ka uku o ke polopeka. A hele aku ʻo Galilona i Tuscany, kahi a ka Inekuisitio e huhū nei.
9. Maʻa mau iā Padua lokomaikaʻi, hāʻule koke kahi ʻepekema ma Tuscany ma lalo o ka pale o ka Inekuisitio. ʻO 1611 ka makahiki. Ua loaʻa hou i ka hale pule Katolika ka papā i ka maka me ka Hoʻololi, a ua lilo nā kahuna i ka hōʻoluʻolu ʻole. A ʻoi aku ka maikaʻi o ka hana a Galileo. He mea maopopo ʻole iā Copernicus 'heliocentrism, e like me ka puka ʻana a ka lā. Ke kamaʻilio nei me nā cardinals a me Pope Paul V ponoʻī, ua ʻike ʻo ia iā lākou he poʻe akamai a, me he mea lā, manaʻoʻiʻo lākou e haʻi like lākou i kāna mau manaʻoʻiʻo. Akā ʻo ka poʻe haipule, ʻaʻohe o lākou wahi e hoʻi ai. A i loko o kēia kūlana, ua hōʻike ʻo Cardinal Bellarmino, e wehewehe nei i ke kūlana o ka Inekuisitio, ʻaʻole kūʻē ka hale pule i nā ʻepekema e hoʻomohala nei i kā lākou mau manaʻo, akā ʻaʻole pono e hoʻolaha nui a hoʻolaha ākea ʻia lākou. Akā ua nahu ʻo Galileo i ka ʻā. ʻOiai ʻo ka hoʻokomo ʻana i kāna mau puke ponoʻī i ka papa inoa o nā mea i pāpā ʻia ʻaʻole i kāohi iā ia. Ua hoʻomau ʻo ia i ke kākau ʻana i nā puke i pale aku ai ʻo ia i ka heliocentrism ma ke ʻano o nā kūkā kamaʻilio ʻana, ʻaʻole nā monologue, me ka noʻonoʻo ʻole e hoʻopunipuni i nā kāhuna. I nā huaʻōlelo o kēia manawa, troll ka ʻepekema i nā kāhuna, a hana nui ʻo ia iā ia. ʻO ka Pope aʻe (Urban VIII) kahi hoaaloha kahiko o ka ʻepekema. Malia paha, inā ua hoʻonāukiuki ʻo Galilona i kāna huhū, inā ua ʻokoʻa nā mea āpau. Ua hoʻololi ʻia nā manaʻo nui o ka poʻe pule pule, i kākoʻo ʻia e ko lākou mana, i ʻoi aku ka ikaika ma mua o ke kumumanaʻo pololei loa. I ka hopena, ma hope o ka paʻi ʻia ʻana o kekahi puke "Dialogue," i hoʻopunipuni ʻia ma ke ʻano he kūkākūkā, ua pau ke ahonui o ka hale pule. I ka makahiki 1633, ua kāhea ʻia ʻo Galileo i Roma ma muli o ka maʻi ahulau. Ma hope o hoʻokahi mahina o ka nīnau, ua hoʻokau ʻia ʻo ia i kona mau kuli e haʻi i ka haʻi o kāna mau manaʻo a ua hoʻopaʻi ʻia i ka hopu ʻia i ka hale no kahi manawa pau ʻole.
10. Kūʻē nā hōʻike no ka hana hoʻomāinoino ʻia o Galileo. ʻAʻohe hōʻike pololei o ka hoʻomāinoino, aia wale nō ka ʻōlelo o nā hoʻoweliweli. Ua kākau ʻo Galileo iā ia iho i kāna mau memo e pili ana i ke olakino maikaʻi ma hope o ka hoʻokolokolo ʻana. Ke hoʻoholo nei i ka wiwo ʻole a ka ʻepekema i hana ai me nā kāhuna ma mua, ʻaʻole ʻo ia i manaʻoʻiʻo i ka hiki i kahi hoʻopaʻi koʻikoʻi. A i kēlā ʻano ʻano, ke ʻike maka wale i nā mea hana o ka hoʻomāinoino hiki ke hoʻololi nui i ke kūpaʻa o ke kanaka.
11. ʻAʻole i ʻike ʻia ʻo Galileo ma ke ʻano heretic. Ua kapa ʻia ʻo ia "kānalua nui" o ka heresy. ʻAʻole maʻalahi ka huaʻōlelo, akā ua ʻae ia i ka ʻepekema e hōʻalo i ke ahi.
12. ʻO ka huaʻōlelo "A eia naʻe huli" i haku ʻia e ka haku mele ʻo Giuseppe Baretti 100 mau makahiki ma hope o ka make ʻana o Galilaia.
13. Kāhāhā paha ke kanaka o kēia ao i kekahi o nā mea a Galileo i ʻike ai. Ua ʻike ka Italia ma o ka teleskopa e like ka mahina me ka honua. Me he mea lā ʻo ka Honua mālamalama a me ka Moon kohu ʻole hina, he aha ka mea like i loko o lākou? Eia nō naʻe, maʻalahi ka noʻonoʻo ʻana i ke kenekulia 21, ke loaʻa nei kahi waihona o ka ʻike i ka hōkū. A hiki i ke kenekulia 16, hoʻokaʻawale ka cosmography i ka Honua mai nā kino lani ʻē aʻe. Akā ua hoʻololi ʻia he kino poepoe ka Moon, like me ka Honua, ma laila pū kekahi mau kuahiwi, kai a me nā moana (e like me nā manaʻo o ia manawa).
Mahina. Ke kiʻi nei ʻo Galileo
14. Ma muli o ke kūlana koʻikoʻi ma lalo o ka hopu ʻia ʻana o ka hale, ua makapo ʻo Galilona a no nā makahiki he 4 i hala o kona ola hiki iā ia ke kuhikuhi wale i kāna hana. ʻO ka mea hoʻohenehene o ka hopena ka mea i nānā mua i nā hōkū i hoʻopau i kona ola me ka ʻike ʻole ʻana i kekahi mea a puni iā ia.
15. ʻO ke ʻano hoʻololi o ka hale pule Katolika Roma iā Galilaia e hōʻike pono ʻia e nā mea ʻelua. I ka makahiki 1642, pāpā ʻo Pope Urban VIII i ke kanu ʻana o Galileo i loko o ka crypt ʻohana a i ʻole ke kūkulu ʻia ʻana o kahi kia hoʻomanaʻo ma ka lua kupapaʻu. A 350 mau makahiki ma hope mai, ua ʻike ʻo John Paul II i ka hemahema o nā hana a ka Inekuisitio kūʻē iā Galileo Galilei.
