Socrates

Socrates - kahi akeakamai Helene kahiko i hana i kahi kipi i ke akeakamai. Me kāna ʻano hana ʻokoʻa o ke kālailai ʻana i nā manaʻo (maieutics, dialectics), ua huki ʻo ia i ka manaʻo o ka poʻe akeakamai ʻaʻole wale i ka ʻike o ke kanaka, akā i ka hoʻomohala ʻana i ka ʻike theoretical ma ke ʻano he alakaʻi nui o ka noʻonoʻo.

Piha ka moʻolelo pilikino o Socrates i nā ʻike hoihoi. Ua wehewehe mākou i nā mea hoihoi loa o lākou i kahi ʻatikala ʻokoʻa.

No laila, ma mua ou kahi moʻolelo pōkole o Socrates.

Pilikia Socrates

ʻAʻole maopopo ka lā hānau o Socrates. Manaʻo ʻia ua hānau ʻia ʻo ia i 469 BC. i Atenai. Ua ulu ʻo ia a hānai ʻia i loko o ka ʻohana o kahi mea kālai kiʻi ʻo Sofronisk ka inoa.

ʻO ka makuahine o Socrates, ʻo Phanareta, he palekeiki. He kaikuaʻana hoʻi ko ka mea akeakamai, ʻo Patroclus, kahi a ke poʻo o ka ʻohana i hoʻoili ai i ka hapa nui o kāna hoʻoilina.

ʻO ke kamaliʻi a me ka ʻōpio

Ua hānau ʻia ʻo Socrates ma ka lā 6 Fargelion, i kekahi lā "haumia", a he kuleana nui ia i kāna puke moʻolelo. Wahi a nā kānāwai o ia manawa, ua lilo ʻo ia i kahuna pule no ke ola o ke aupuni Atenai me ka mālama ʻole ʻia.

Eia kekahi, i loko o ka wā archaic o ka manawa, hiki ke mōhai ʻia ʻo Socrates e ka ʻae like ʻana o ka ʻaha kaulana. Ua manaʻo ka poʻe Helene kahiko i kēia ala i kōkua ai ka mōhai e hoʻonā i nā pilikia i ke kaiāulu.

Ke ulu nei, ua loaʻa ʻo Socrates ʻike mai Damon, Conon, Zeno, Anaxagoras a me Archelaus. ʻO kahi mea hoihoi i kona wā e ola ana ʻaʻole kākau ka mea noʻonoʻo i hoʻokahi puke.

ʻO ka ʻoiaʻiʻo, ʻo ka moʻolelo pilikanaka o Socrates nā mea hoʻomanaʻo o kāna mau haumāna a me nā ukali, ma waena o lākou ka Aristotle kaulana.

Ma waho o kona kuko no ka ʻepekema a me ka akeakamai, ua hana ʻo Socrates i ka hana nui i ka pale ʻana i kona ʻāina hānau. Ua komo ʻo ia i nā pūʻali koa 3 mau manawa, e hōʻike ana i ka wiwo ʻole i ke kahua kaua. Aia kekahi hihia i ʻike ʻia i kona hoʻopakele ʻana i ke ola o kāna luna Alcibiades.

ʻO ke akeakamai o Socrates

Ua wehewehe ʻo Socrates i kona mau manaʻo āpau ma ka waha, makemake ʻole e kākau iā lākou i lalo. I kona manaʻo, ua luku kēlā mau hoʻopaʻa leo ʻana i ka hoʻomanaʻo a hāʻawi i ka lilo o ke ʻano o kēia a i ʻole kēlā ʻoiaʻiʻo.

Hoʻokumu ʻia kāna akeakamai i nā manaʻo o ka loina a me nā ʻano like ʻole o ka pono, e like me ka ʻike, ka wiwo ʻole a me ka ʻoiaʻiʻo.

Ua ʻōlelo ʻo Socrates he mana ka ʻike. Inā ʻaʻole hiki i ke kanaka ke hoʻomaopopo i ke kumu o kekahi mau manaʻo, a laila ʻaʻole hiki iā ia ke lilo i mea maikaʻi, e hōʻike ai i ka wiwo ʻole, ka ʻoiaʻiʻo, ke aloha, a pēlā aku.

Ua wehewehe nā haumāna o Socrates, Plato a me Xenophon, i nā manaʻo o ka mea noʻonoʻo e pili ana i ke ʻano o ka hewa ma nā ʻano like ʻole. Ua ʻōlelo ka mea mua he manaʻo maikaʻi ʻole kā Socrates i ka ʻino ʻoiai ke kuhikuhi ʻia ʻana e kūʻē i ka ʻenemi. Ua ʻōlelo ka lua ua ʻae ʻo Socrates i ka ʻino inā kū ʻia no ke kumu o ka pale.

Ua wehewehe ʻia nā wehewehe hakakā ʻana o nā ʻōlelo e ke ʻano o ke aʻo ʻana i loko o Socrates. Ma ke ʻano he kūlana, ua kamaʻilio ʻo ia me nā haumāna ma o nā kamaʻilio kamaʻilio ʻana, ʻoiai me kēia ʻano kamaʻilio i hānau ʻia ai ka ʻoiaʻiʻo.

No kēia kumu, ua kamaʻilio ke koa Socrates me ka luna Xenophon e pili ana i ke kaua a kūkākūkā i ka hewa e hoʻohana ana i nā hiʻohiʻona o ke kaua ʻana i ka ʻenemi. Eia naʻe, he kanaka maluhia ʻo Ateniana, no laila ua kūkulu ke akeakamai i nā kūkākūkā like ʻole me ia, e ʻimi ana i nā laʻana ʻē aʻe.

He mea pono e hoʻomaopopo ʻia ma ka hoʻohui o nā kamaʻilio, ua loaʻa i ka akeakamai o Socrates kekahi mau ʻano ʻokoʻa koʻikoʻi, e like me:

dialectical, colloquial form o ka ʻimi ʻana i ka ʻoiaʻiʻo;
ka wehewehe ʻana i nā manaʻo ma ke ʻano inductive, mai ka kikoʻī a i ka mea maʻamau;
ʻimi i ka ʻoiaʻiʻo me ke kōkua o nā maieutics - ke akamai o ka unuhi ʻana i ka ʻike i hūnā ʻia i kēlā me kēia kanaka ma o nā nīnau alakaʻi.

I ko Socrates hele ʻana e ʻimi i ka ʻoiaʻiʻo, ua noi ʻo ia i kona hoa paio i kekahi mau nīnau, a ma hope iho ua nalowale ka mea kamaʻilio a ua hoʻoholo ʻo ia i nā hopena i manaʻo ʻole ʻia. Eia kekahi, makemake ka mea noʻonoʻo e kūkulu i kahi kamaʻilio mai kahi ʻaoʻao ʻē aʻe, a ʻo kahi hopena a kāna hoa paio i hoʻomaka ai e kūʻē i kāna "ʻoiaʻiʻo" ponoʻī.

Ua manaʻo ʻia ʻo Socrates kekahi o nā poʻe naʻaupō, ʻoiai ʻaʻole ʻo ia e noʻonoʻo pēlā. Ua ola ka ʻōlelo Helene kaulana a hiki i kēia lā:

"Maopopo wale nō iaʻu ʻaʻole wau i ʻike i kekahi mea, akā ʻaʻole ʻike kekahi ʻē aʻe i kēia."

ʻAʻole ʻimi ʻo Socrates e hōʻike i ke kanaka ma ke ʻano he naʻaupō a i ʻole hoʻokau iā ia i kahi kūlana paʻakikī. Makemake wale ʻo ia e ʻike i ka ʻoiaʻiʻo me kāna mea kamaʻilio. No laila, hiki iā ia a me kāna poʻe hoʻolohe ke wehewehe i nā manaʻo hohonu e like me ka hoʻopono, hoʻopono, maʻalea, maikaʻi, maikaʻi a me nā mea ʻē aʻe ʻē aʻe.

Ua hoʻoholo ʻo Aristotle, kahi haumana na Plato, e wehewehe i ke ʻano Socratic. Ua ʻōlelo ʻo ia ʻo ka Socratic paradox maʻamau kēia:

"He kūlana noʻonoʻo ka nohona kanaka."

Ua hauʻoli ʻo Socrates i ka mana nui me kāna mau hoa makaʻāinana, a ʻo kahi hopena a lākou i hele pinepine aku ai iā ia no ka ʻike. I ka manawa like, ʻaʻole ʻo ia i aʻo i kāna poʻe ukali i ka loea a i ʻole nā mea hana lima.

Ua paipai ka mea akeakamai i kāna mau haumāna e hōʻike i ka maikaʻi i ka poʻe, a ʻo ka mea nui i kā lākou poʻe aloha.

He mea pīhoihoi ʻaʻole i lawe ʻo Socrates i ka uku no kāna mau aʻo ʻana, a ua lilo ia i mea hōʻoluʻolu ʻole i waena o nā Atenai he nui. ʻO kēia ma muli o ka mea i kēlā manawa ua aʻo ʻia nā keiki e ko lākou mau mākua. Eia nō naʻe, i ka lohe ʻana o ka poʻe ʻōpio e pili ana i ka naʻauao o ko lākou kamaʻāina, ua holo wikiwiki lākou e kiʻi i ka ʻike maiā ia aku.

Ua huhū ka hanauna kahiko, a ʻo kahi hopena i kū aʻe ai ka hoʻopiʻi hōʻino no Socrates o "ke keiki ʻōpio hōʻino."

Ua hoʻopaʻapaʻa ka poʻe mākua e hoʻohuli ka mea noʻonoʻo i ka poʻe ʻōpio i ko lākou mau mākua, a kau pū i nā manaʻo ʻino iā lākou.

ʻO kekahi kumu i alakaʻi aku ai iā Socrates i ka make, ʻo ia ka hoʻopiʻi no ka hoʻomana ʻole a me ka hoʻomana ʻana i nā akua ʻē. Ua ʻōlelo ʻo ia he kūpono ʻole ke hoʻokolokolo i ke kanaka ma kāna hana, ʻoiai ka hewa ma muli o ka naʻaupō.

I ka manawa like, aia kahi no ka maikaʻi i loko o ka ʻuhane o kēlā me kēia kanaka, a he mea paʻa ka diabolō i kēlā me kēia ʻuhane.

ʻO ka leo o kēia daimonio, ka mea a kēia mau lā e wehewehe ai ma ke ʻano he "ʻānela kiaʻi", mai kēlā manawa kēia manawa i hāwanawana iā Socrates pehea e hana ai i nā hanana paʻakikī.

Ua "kōkua" ka daimonio iā Socrates i nā kūlana paʻakikī, no laila ʻaʻole hiki iā ia ke hōʻole iā ia. Lawe ka poʻe Atenai i kēia daimonio kahu no ke akua hou, a ka mea akeakamai i ʻōlelo ai ua hoʻomana.

Ke ola pilikino

A hiki i ka makahiki 37, ʻaʻohe hanana hanana kiʻekiʻe i hana ʻia i ka moʻolelo ola o Socrates. I ka manawa i lilo ai ʻo Alcibiades i ka mana, ka mea a ka mea noʻonoʻo i hoʻopakele ai i ka wā o kahi kaua me Spartans, he kumu hou aʻe kā nā kamaʻāina o ʻAtenai e hoʻopiʻi ai iā ia.

Ma mua o ka hōʻea ʻana mai o ka luna Alcibiades, ua ulu ka hoʻomaikaʻi a ke aupuni a ka lehulehu ma Atenai, a ma hope iho ua hoʻokumu ʻia kahi aupuni dictatorhip. ʻO ka mea maʻamau, nui nā Helene i hauʻoli ʻole me ka ʻo Socrates i hoʻopakele i ke ola o ka luna koa.

He mea pono ke hoʻomaopopo ʻia ua ʻimi mau ka mea akeakamai iā ia iho e pale aku i ka poʻe i hoʻohewa hewa ʻia. I ka maikaʻi o kona hiki, ua kūʻē ʻo ia i nā lunamakaʻāinana o ke aupuni e kū nei.

I ka wā ʻelemakule, ua male ʻo Socrates iā Xanthippe, a he mau keiki kāne kāna. ʻAe ʻae ʻia ka nānā ʻole o ka wahine i ka naʻauao o kāna kāne, ʻokoʻa i kāna ʻano maikaʻi ʻole.

Ma kekahi ʻaoʻao, hiki ke hoʻomaopopo ʻia ʻo Xanthippus ʻaʻole kokoke ʻo Socrates āpau i ke ola o ka ʻohana, ʻaʻole i hana a hoʻāʻo e alakaʻi i kahi nohona ascetic.

Ua hele wāwae ʻo ia i nā alanui i ke kapa ʻehu a kamaʻilio e pili ana i nā ʻoiaʻiʻo ʻē me kāna mau hoa kamaʻilio. Ua hōʻino wale ka wahine i kāna kāne i ka lehulehu a ua hoʻohana pū i kāna mau lima.

Ua aʻo ʻia ʻo Socrates e kipaku aku i ka wahine ʻoʻoleʻa nāna i hoʻohanohano iā ia i nā wahi lehulehu, akā ua minoʻaka wale ʻo ia a ʻōlelo ʻo ia: "Makemake wau e aʻo i ke ʻano o ka launa pū ʻana me ka poʻe a male iā Xanthippe me ka hilinaʻi inā hiki iaʻu ke hoʻomanawanui i kona huhū, hiki iaʻu ke kūʻē i kekahi ʻano."

Make o Socrates

ʻIke pū mākou e pili ana i ka make ʻana o ka mea akeakamai nui mahalo i nā hana a Plato a me Xenophon. Ua hoʻopiʻi ka poʻe Atenai i ko lākou kamaʻāina no ka ʻike ʻole i nā akua a hōʻino i ka ʻōpio.

Ua hōʻole ʻo Socrates i kahi mea pale, e ʻōlelo ana e pale aku ʻo ia iā ia iho. Ua hōʻole ʻo ia i nā hoʻopiʻi āpau iā ia. Eia hou, hōʻole ʻo ia e hāʻawi i ka uku i kahi ʻē aʻe i ka hoʻopaʻi, ʻoiai ma ke kānāwai ua loaʻa iā ia nā kuleana āpau e hana pēlā.

Ua pāpā aku ʻo Socrates i kona mau hoaaloha ʻaʻole e waiho kālā nāna. Ua wehewehe ʻo ia i ka mea ʻo ka uku ʻana i ka uku ka mea e ʻae ʻia ai ka hewa.

Ma mua iki o kona make ʻana, ua ʻōlelo nā hoa aloha iā Socrates e hoʻonohonoho i kahi mahuka, akā hōʻole loa ʻo ia i kēia. Ua ʻōlelo ʻo ia e loaʻa ʻo ia i ka make ma nā wahi āpau, no laila ʻaʻohe wahi e holo ai mai ia wahi.

Ma lalo ʻoe e ʻike ai i ka pena pena kaulana "Make o Socrates":

Makemake ka Thinker i ka make ma ka lawe ʻana i ka mea make. Ua make ʻo Socrates ma 399 i kona makahiki he 70 paha. ʻO kēia kahi i make ai kekahi o nā akeakamai nui loa i ka mōʻaukala o nā kānaka.