ʻO Aristotle - moʻolelo pilikino, kālaiʻike, ʻike pono * Hoihoi

Aristotle - ʻO ka mea akeakamai Helene kahiko, mea moʻomeheu, haumāna o Plato. Kūkākūkā iā Alexander the Great, hoʻokumu o ke kula peripatetic a me ka noʻonoʻo loina. Ua manaʻo ʻia ʻo ia ka mea akeakamai koʻikoʻi loa o ka wā kahiko, nāna i hoʻokumu i nā kumu o ka ʻepekema kūlohelohe o kēia au.

Nui a hewahewa nā mea i hoihoi ʻia i loko o ka moʻolelo pilikino o Aristotle, e kūkākūkā ʻia ma kēia ʻatikala.

No laila, ma mua ou kahi moʻolelo pōkole o Aristotle.

Kawaihae o Aristotle

Hānau ʻia ʻo Aristotle i ka makahiki 384 BC. i ke kūlanakauhale ʻo Stagira, aia ma ka ʻākau o Helene Hikina. E pili ana i kona wahi hānau, ua kapa pinepine ʻia ʻo ia ʻo Stagirite.

Ua ulu aʻe ka mea akeakamai a ua hānai ʻia i loko o ka ʻohana o ke kauka hoʻoilina ʻo Nicomachus a me kāna wahine ʻo Festis. ʻO kahi mea hoihoi ʻo ia ka makuakāne o Aristotle ke kauka o ka aloaliʻi Macedonian ʻo Amynta III - ke kupuna kāne o Alexander Nui.

ʻO ke kamaliʻi a me ka ʻōpio

Ua hoʻomaka ʻo Aristotle e hoʻopaʻa i nā ʻepekema ʻokoʻa i ka wā ʻōpio. ʻO ke kumu mua a ke keikikāne kona makuakāne, ka mea i hala nā makahiki o kāna moʻomeheu i kākau ai i 6 mau hana ma ka lāʻau lapaʻau a me hoʻokahi puke ma ke akeakamai maoli.

Ua hakakā ʻo Nicomachus e hāʻawi i kāna keiki i ke aʻo kūpono maikaʻi loa. Eia hou, ua makemake ʻo ia e lilo ʻo Aristotle i kauka pū kekahi.

He mea pono e hoʻomaopopo aku ua aʻo ʻia kona makuakāne i ke keikikāne ʻaʻole wale i ka ʻepekema pololei, akā ʻo ke akeakamai, kahi i makemake nui ʻia i kēlā manawa.

Ua make nā mākua o Aristotle i kona wā ʻōpio. ʻO ka hopena, ua lawe ke kāne a kona kaikuahine ʻo Proxen i ke aʻo ʻana o ua ʻōpio nei.

I ka makahiki 367 BC. e Ua hele ʻo Aristotle i Atenai. Ma laila ua hoihoi ʻo ia i ke aʻo a Plato, a lilo i haumāna nāna.

I kēlā manawa, ka moʻoʻōlelo, ʻaʻole hoihoi kahi kanaka nīnau wale i ka akeakamai, akā i ka politika, biology, zoology, physics a me nā ʻepekema ʻē aʻe. He mea pono e hoʻomaopopo ua aʻo ʻo ia ma ke kula ʻo Plato ma kahi o 20 mau makahiki.

Ma hope o ka hoʻokumu ʻana o Aristotle i kona mau manaʻo ponoʻī i ke ola, ua hoʻohalahala ʻo ia i ko Plato mau manaʻo e pili ana i ka hiʻona o nā mea āpau.

Ua hoʻomohala ka mea akeakamai i kāna kumumanaʻo - ke ʻano mua o ke ʻano a me ka mea, a me ke kaʻawale ʻole o ka ʻuhane mai ke kino.

Ma hope, ua loaʻa iā Aristotle kahi hāʻawi mai Tsar Philip 2 e neʻe i Makedonia e hānai iā Alexander ʻōpio. A ʻo kahi hopena, ʻo ia ke kumu o ke kiaʻāina no 8 mau makahiki.

I ka hoʻi ʻana o Aristotle i Atenai, ua wehe ʻo ia i kāna kula akeakamai ʻo "Lyceum", ʻo ia hoʻi ke kula peripatetic.

Aʻo aʻo akeakamai

Ua hoʻokaʻawale ʻo Aristotle i nā ʻepekema ʻekolu i nā ʻāpana 3:

Kumumanaʻo - metaphysics, physics and metaphysics.
Pono - nā loina a me nā politika.
Creative - nā ʻano hana noʻeau āpau, me nā mele a me nā haʻiʻōlelo.

Ua hoʻokumu ʻia nā aʻo a ka mea akeakamai ma nā kumu nui ʻehā:

ʻO ka mea ʻo "kēlā mea mai".
Palapala ʻo "what".
ʻO ke kumu hana "mai hea mai."
ʻO ka pahuhopu "he aha no ka mea."

Kaukaʻi ʻia i ka ʻikepili o ke kumu, ua hāʻawi ʻo Aristotle i nā hana a nā kumuhana i ka maikaʻi a i ʻole ka hana ʻino.

ʻO ka mea akeakamai ka mea nāna i hoʻokumu i kahi ʻōnaehana hierarchical o nā ʻāpana, nona nā kikoʻī 10: ka ʻeha, ke kūlana, ke kumu, ka manaʻo, ka nui, ka manawa, ka maikaʻi, ka wahi, ka loaʻa a me ka hana.

Hoʻokaʻawale ʻia nā mea āpau āpau i nā hoʻokumu inorganic, ka honua o nā mea kanu a me nā mea ola, ka honua o nā ʻano holoholona a me nā kānaka.

I loko o nā kenekulia e hiki mai ana, ua hana ʻia nā ʻano o nā hāmeʻa mokuʻāina a Aristotle i hōʻike ai. Ua hōʻike ʻo ia i kāna ʻike i ke kūlana kūpono i ka hana "Politics".

Wahi a ka ʻepekema, ʻike ʻia kēlā me kēia kanaka i ke kaiāulu, ʻoiai ʻaʻole ʻo ia wale nō kona ola. Pili ʻo ia me nā poʻe ʻē aʻe e ka hanauna, ka pilina a me nā ʻano pilina ʻē aʻe.

Wahi a nā aʻo a Aristotle, ʻo ka pahuhopu o ke kaiāulu kūloko ʻaʻole wale ka hoʻomohala waiwai, akā i ka makemake e hoʻokō i ka maikaʻi maʻamau - eudemonism.

Ua hoʻomaopopo ka mea noʻonoʻo i 3 maikaʻi a me 3 ʻano maikaʻi ʻole o ke aupuni.

Positive - monarchy (autocracy), aristocracy (lula o ka ʻoi loa) a me ka polity (state).
ʻO nā mea maikaʻi ʻole he hoʻomāinoino (ke lula o kahi hoʻomāinoino), oligarchy (ke kānāwai o nā mea kakaikahi) a me ke aupuni a ka lehulehu (ke aupuni o nā kānaka).

Eia hou, ua nānā nui ʻo Aristotle i nā mea noʻeau. ʻO kahi laʻana, e noʻonoʻo ana e pili ana i ka hale keaka, ua hoʻoholo ʻo ia i ke kū ʻana o ke ʻano o ka hoʻohālike, ka mea i loko o ke kanaka, hāʻawi iā ia i ka leʻaleʻa maoli.

ʻO kekahi o nā hana nui a ka mea akeakamai Helene kahiko ʻo ia ka haku mele "On the Soul". I loko o ia mea, hāpai aʻe ka mea kākau i nā nīnau metaphysical he nui e pili ana i ke ola o ka ʻuhane o kekahi mea ola, e wehewehe ana i ka ʻokoʻa ma waena o ka noho ʻana o ke kanaka, holoholona a me nā mea kanu.

Hoʻohui ʻia, ua noʻonoʻo ʻo Aristotle i nā naʻau (paʻi, ʻala, lohe, ʻono a me ka ʻike) a me nā hiki 3 o ka ʻuhane (ulu, ʻano a me ka noʻonoʻo).

He mea pono e hoʻomaopopo ua aʻo ka mea noʻonoʻo i nā ʻepekema āpau i kū i kēlā au. Ua kākau ʻo ia i nā puke he nui e pili ana i ka noʻonoʻo, biology, astronomy, physics, poems, dialectics a me nā aʻo ʻē aʻe.

ʻO ka hōʻiliʻili o nā hana a ka mea akeakamai i kapa ʻia ʻo “Aristotle's Corpus”.

Ke ola pilikino

ʻAʻohe o mākou ʻike e pili ana i ke ola pilikino o Aristotle. ʻIke ʻia i loko o nā makahiki o kāna moʻomeheu, ua male ʻelua ʻo ia.

ʻO ka wahine mua a ka ʻepekema ʻo Pythias, ʻo ia ke kaikamahine hānai a ke kolohe Assos o Troas. I kēia male, hānau ke kaikamahine ʻo Pythias.

Ma hope o ka make ʻana o kāna wahine, ua lawe kūʻē ʻo Aristote i ke kauā ʻo Herpellis i wahine nāna, a hānau maila he keiki kāne nāna, ʻo Nicomachus.

He kanaka pololei a naʻau ʻole ke kanaka naʻaupō, ʻoiai ke pili i ka akeakamai. I ka manawa āna i hakakā ai me Plato me ke ʻano koʻikoʻi, ʻaʻole ʻae i kāna mau manaʻo, hoʻomaka ʻo ia e hōʻalo i kahi hālāwai kūpono me kahi haumāna.

Make

Ma hope o ka make ʻana o Alexander Nui, ua hoʻomaka ʻo ke kipi kūʻē iā Macedonian e ulu pinepine i Athens. I kēia manawa i ka moʻolelo pilikino o Aristotle, ma ke ʻano he alakaʻi ma mua o ka luna koa, ua nui ka poʻe i hoʻopiʻi ʻia no ka hoʻomana atheism.

Pono ka mea noʻonoʻo e haʻalele iā Atenai i mea e hōʻalo ai i ka hopena kaumaha o Socrates - ʻona me ka lāʻau make. ʻO ka huaʻōlelo "makemake au e hoʻopakele i ka poʻe Atenai mai kahi hewa hou e kūʻē i ka akeakamai" i hoʻopuka ʻia e ia, a laila loaʻa ka mahalo nui ʻia.

ʻAʻole i liʻuliʻu, ua hele ka mea akamai, me kāna mau haumāna, i ka mokupuni ʻo Evia. I ʻelua mau mahina ma hope mai, i ka makahiki 322 BC, ua make ʻo Aristotle i ka maʻi ʻōpū holomua. I kēlā manawa he 62 kona mau makahiki.