ʻO Thomas Aquinas

ʻO Thomas Aquinas (i ʻole ʻO Thomas Aquinas, ʻO Thomas Aquinas; 1225-1274) - Ke akeakamai o ʻItalia a me ka theologian, i hoʻokumu ʻia e ka Ekalesia Katolika. Systematizer o orthodox scholasticism, kumu o ka halepule, hoʻokumu o Thomism a me lālā o ke kauoha Dominican.

Mai ka makahiki 1879, ua manaʻo ʻia ʻo ia ka mea akeakamai haipule Katolika mana loa nāna i hoʻokuʻi e hoʻohui i ke aʻo Kristiano (ʻo ia hoʻi, nā manaʻo o St. Augustine) me ke akeakamai o Aristotle. Ua hoʻokumu i nā hōʻike 5 kaulana o ke ola o ke Akua.

Nui a hewahewa nā mea i hoihoi ʻia i loko o ka moʻolelo pilikino o Thomas Aquinas, a mākou e haʻi ai e pili ana i kēia ʻatikala.

No laila, ma mua ou kahi moʻolelo pōkole o Aquinas.

ʻO Biography ʻo Thomas Aquinas

Ua hānau ʻia ʻo Thomas Aquinas ma kahi o 1225 i ke kūlanakauhale Italia o Aquino. Ua ulu ʻo ia a hānai ʻia i loko o ka ʻohana o Count Landolphe Aquinas a me kāna wahine ʻo Theodora, i hele mai kahi moʻokūʻauhau Neapolitan waiwai. Ma waho o Thomas, he ʻeono mau keiki a kona mau mākua.

Ua makemake ke poʻo o ka ʻohana iā Thomas e lilo i abota ma ka hale mōneka ʻo Benedictine. I ka wā o ke keikikāne ma kahi o 5 mau makahiki, ua hoʻouna kona mau mākua iā ia i kahi hale mōneka, kahi i noho ai ma kahi o 9 mau makahiki.

I ka manawa ma kahi o 14 mau makahiki o Aquinas, ua komo ʻo ia i ke Kulanui o Napela. Ma aneʻi ʻo ia i hoʻomaka ai e launa pū me nā Dominicans, ma muli o ka hopena ua hoʻoholo ʻo ia e hui pū me nā kūlana o ke kauoha Dominican. Eia naʻe, i ka ʻike ʻana o kona mau mākua e pili ana i kēia, pāpā aku lākou iā ia e hana.

Ua hoʻokau nā kaikaina iā Thomas i loko o kahi pā kaua no 2 mau makahiki i hiki ai iā ia ke "noʻonoʻo." Wahi a kekahi mana, ua hoʻāʻo nā kaikuaʻana e hoʻowalewale iā ia ma ka lawe ʻana i kahi wahine hoʻokamakama iā ia i mea e haki ai ka hoʻohiki o ka male me kāna kōkua.

ʻO ka hopena, ua pale aku ʻo Aquinas iā ia iho me kahi lāʻau wela, i ka mālama ʻana i ka maʻemaʻe o ka pono. Hōʻike ʻia kēia hanana mai ka moʻomeheu o ka mea noʻonoʻo ma ka kiʻi pena a Velazquez The Temtation of St. Thomas Aquinas.

Hoʻokuʻu ʻia, ua lawe nō naʻe ke kanaka ʻōpio i nā hoʻohiki mōneka o ka Dominican Order, a ua haʻalele ʻo ia no ke Kulanui o Palisa. Maʻaneʻi ʻo ia i aʻo ai me ka akeakamai kaulana a me ka theologian ʻo Albert ka Nui.

He mea hoihoi ua hiki i ke kāne ke mālama i ka hoʻohiki o ka moe kolohe a hiki i ka hopena o kāna mau lā, a ʻo ka hopena ʻaʻole āna keiki. He kanaka haipule loa ʻo Toma me ka hoihoi i ka skolasticism, kahi akeakamai medieval kahi synthes o ka theology Katolika a me ka noʻonoʻo a Aristotle.

I ka 1248-1250 Ua aʻo ʻo Aquinas ma ke Kulanui o Cologne, kahi i ukali ai ʻo ia i kāna alakaʻi. Ma muli o kona kaupaona a me ka hoʻolohe haʻahaʻa, hoʻomāʻewaʻewa nā hoa haumāna iā Thomas me ka "bipi wahine Sicilian". Eia nō naʻe, i ka pane ʻana i ka hoʻomāʻewaʻewa, ua ʻōlelo ʻo Albertus Magnus i kekahi manawa: "Kāhea ʻoe iā ia he bipi pipi ʻole, akā e halulu nui ana kona mau manaʻo i kekahi lā e kuli lākou i ka honua."

I ka 1252, ua hoʻi ka mōneka i ka mōneka Dominican o St. James ma Palisa, a he 4 mau makahiki ma hope mai ua hāʻawi ʻia ʻo ia i ke aʻo ʻana i ka hoʻomana i ke Kulanui o Palisa. ʻO ia ka manawa i kākau ai ʻo ia i kāna mau hana mua: "Ma ke kumumanaʻo a me ke ola ʻana", "Ma nā loina o ke kūlohelohe" a me "Nā Manaʻo e pili ana i nā" Maxims "".

I ka makahiki 1259, ua kāhea ʻo Pope Urban IV iā Thomas Aquinas i Roma. No nā makahiki he ʻumi e hiki mai ana, ua aʻo ʻo ia i ka theology ma ʻItalia, me ka hoʻomau ʻana e kākau i nā hana hou.

Ua hauʻoli ka mōneka i ka hanohano nui, e pili ana i kāna mea i lawelawe ai no ka manawa lōʻihi ma ke ʻano he aʻoaʻo ma nā pilikia hoʻomana i ka popa curia. Ma ka hopena o 1260s, hoʻi ʻo ia i Palisa. I ka makahiki 1272, e waiho ana i ka noho kuhina nui o ke Kulanui o Palisa, ua noho ʻo Toma ma Napela, kahi āna i kūkala aku ai i ka poʻe maʻamau.

Wahi a kekahi moʻolelo, i ka 1273 loaʻa iā Aquinas kahi hihiʻo - ma ka hopena o ke kakahiaka kakahiaka ua lohe ʻo ia i ka leo o Iesū Kristo: "Ua wehewehe maikaʻi ʻoe iaʻu, he aha ka uku āu e makemake ai no kāu hana?" Pane maila ka mea noʻonoʻo: "ʻAʻohe mea ʻē aʻe, e ka Haku."

I kēia manawa, ua haʻalele ka olakino o Toma i ka mea i makemake nui ʻia. Nawaliwali loa ʻo ia e haʻalele i ke aʻo ʻana a me ke kākau ʻana.

Akeakamai a me nā manaʻo

ʻAʻole ʻo Thomas Aquinas i kapa iā ia iho he akeakamai, no ka mea, ua manaʻoʻiʻo ʻo ia ke keʻakeʻa nei kēia me ka hoʻomaopopo ʻana i ka ʻoiaʻiʻo. Ua kapa ʻo ia i ke akeakamai "ke kauā wahine o ka theology." Eia naʻe, ua hoʻohuli nui ʻia ʻo ia e nā manaʻo o Aristotle a me nā Neoplatonists.

I loko o kona ola, ua kākau ʻo Aquinas i nā hana akeakamai a me nā hana haipule. ʻO ia ka mea kākau o kekahi mau hana poetic no ka hoʻomana ʻana, nā ʻōlelo e pili ana i nā puke Baibala a me nā kuʻikahi ma ke alchemy. Ua kākau ʻo ia i ʻelua mau hana nui - "Sum of Theology" a me "Sum against the Nations".

I kēia mau hana, ua hiki iā Foma ke uhi i nā kumuhana he nui. Lawe ma ke ʻano he pae o ka ʻike 4 o ka ʻoiaʻiʻo o Aristotle - ka ʻike, ka noʻeau, ka ʻike a me ka naʻauao, hoʻomohala ʻo ia i kāna ponoʻī.

Ua kākau ʻo Aquinas ʻo ka ʻike ka ʻike e pili ana i ke Akua, ke kēkelē kiʻekiʻe loa. I ka manawa like, ua ʻike ʻo ia i 3 mau ʻano akeakamai: ka lokomaikaʻi, theological (Faith) a me ka metaphysical (kumu). E like me Aristotle, ua wehewehe ʻo ia i ka ʻuhane ma ke ʻano he waiwai kaʻawale, a ma hope o ka make e piʻi i ke Akua.

Eia naʻe, i mea e hui pū ai ka ʻuhane o ke kanaka me ka Mea nāna i hana, pono iā ia e alakaʻi i kahi ola kūpono. ʻIke ke kanaka i ka honua ma o ke kumu, ka noʻonoʻo a me ka noʻonoʻo. Me ke kōkua o ka mea mua, hiki i ke kanaka ke noʻonoʻo a huki i nā hopena, ʻo ka lua e ʻae i kekahi e kālailai i nā kiʻi kūwaho o nā phenomena, a ʻo ke kolu e hōʻike i ka pono o nā ʻuhane o kahi kanaka.

Hoʻokaʻawale ka ʻike i nā kānaka mai nā holoholona a me nā mea ola ʻē aʻe. E hoʻomaopopo i ke ʻano o ke akua, pono ʻoe e hoʻohana i nā pono 3 - ke kumu, ka hōʻike a me ka intuition. I loko o Sums of theology, hōʻike ʻo ia i 5 mau hōʻoia o ke ola o ke Akua.

Neʻe. ʻO ka neʻe ʻana o nā mea āpau i ka Universe i kumu o ka neʻe ʻana o nā mea ʻē aʻe, a me nā mea ʻē aʻe. ʻO ke kumu mua o ka neʻe ke Akua.
Mana hanauna. ʻO ka hōʻoia e like me ka mea ma mua a hōʻike i ka mea hana i ke kumu nui o nā mea āpau i hana ʻia.
Pono. Hōʻike kekahi mea i ka hoʻohana maoli a me ka hoʻohana maoli, ʻoiai ʻaʻole hiki i nā mea āpau ke lilo i ikaika. Pono kahi mea e kōkua i ka hoʻololi o nā mea mai ka hiki i ka mokuʻāina maoli kahi e pono ai ka mea. ʻO kēia kumu ke Akua.
Ke kēkelē o ka. Hoʻohālikelike ka poʻe i nā mea a me nā phenomena me kahi mea hemolele. Na kēia mea hemolele ka manaʻo o ka Mea Mana Loa.
Ke kumu pahuhopu. Pono e loaʻa kahi ʻano o ka hana a nā mea ola, ʻo ia hoʻi he kumu e pono ai e hāʻawi i ka manaʻo i nā mea āpau o ka honua - ke Akua.

Ma waho o ka hoʻomana, ua nānā nui ʻo Thomas Aquinas i ka politika a me ke kānāwai. Ua kapa ʻo ia ka mōʻī i ke ʻano aupuni maikaʻi loa. ʻO ke aliʻi honua, e like me ka Haku, pono e mālama i ka pono o kāna mau makaʻāinana, e mālama like i kēlā me kēia.

I ka manawa like, mai poina ka mōʻī e hoʻolohe ʻo ia i nā kāhuna pule, ʻo ia hoʻi, ka leo o ke Akua. ʻO Aquinas ka mea mua e kaʻawale - ke kumu a me ke ola. Ma hope, e hoʻokumu kēia mahele i ke kumu o ka Kakolika.

Ma ke kumu, ʻo ka manaʻo ka manaʻo ʻo "manaʻo maemae", ʻo ia hoʻi, ke ʻano o kahi hanana a mea paha. ʻO ka ʻoiaʻiʻo o ke ola o kahi mea a ʻano hanana paha ka hōʻike o kona ola ʻana. No kekahi mea e ola ana, pono ka ʻae o ka Mea Mana Loa.

Ua alakaʻi nā manaʻo o Aquinas i ka puka ʻana o Thomism, ke ʻano alakaʻi i ka manaʻo Katolika. Kōkua ia iā ʻoe e loaʻa ka hilinaʻi ma ka hoʻohana ʻana i kou noʻonoʻo.

Make

Ua make ʻo Thomas Aquinas ma ka lā 7 Malaki 1274 ma ka Monastery o Fossanova i kona hele ʻana i ka hale pule o ka hale pule ma Lyon. I ke ala e hele aku ai i ka hale pule, ua maʻi nui ʻo ia. Ua nānā nā mōneka iā ia no kekahi mau lā, akā ʻaʻole hiki iā lākou ke hoʻopakele iā ia.

I kona manawa i make ai, he 49 kona mau makahiki. I ke kauwela o 1323, ua hoʻokano ʻia ʻo Pope John XXII iā Thomas Aquinas.