ʻO Karl Heinrich Marx (1818-1883) - kālaiʻāina Kelemania, sociologist, economist, mea kākau, haku mele, mea kākau politika, linguist a me ka lehulehu lehulehu. ʻO ka hoaaloha a me ka hoapili o Friedrich Engels, kahi āna i kākau ai i ka "Manifesto o ka Communist Party".
ʻO ka mea kākau o ka ʻepekema hana maʻamau i ka hoʻokele politika "Capital. ʻO ka hoʻohewa ʻana no ka Economy Political ". Mea hana o Marxism a me ke kumumanaʻo o ke koena keu.
Nui nā mea hoihoi i ka moʻolelo pilikino o Karl Marx, a mākou e haʻi e pili ana i kēia ʻatikala.
No laila, eia kahi moʻolelo pōkole o Marx.
Kawaihae o Karl Marx
Ua hānau ʻia ʻo Karl Marx ma Mei 5, 1818 ma ke kūlanakauhale Kelemania ʻo Trier. Ua ulu ʻo ia i kahi ʻohana Iudaio waiwai. ʻO kona makuakāne, ʻo Heinrich Marks, i hana ma ke ʻano loio, a ʻo kona makuahine ʻo Henrietta Pressburg, i pili i ka hānai ʻana i nā keiki. He 9 keiki a ka ʻohana Marx, ʻehā o lākou i kū ʻole i ke ʻano makua.
ʻO ke kamaliʻi a me ka ʻōpio
Ma ka lā o ko Karl hānau ʻana, ua hoʻohuli ʻo Marx ka ʻelemakule i Kristiano i mea e noho ai i ke kūlana o ke kākāʻōlelo hoʻokolokolo, a i kekahi mau makahiki ma hope ua ukali kāna wahine i kāna hiʻohiʻona. He mea kūpono ia e hoʻomaopopo he pili nā ʻohana i nā ʻohana nui o nā rabi i maikaʻi loa e pili ana i ka hoʻohuli ʻana i kekahi ʻano hoʻomana ʻē aʻe.
Ua mālama aloha ʻo Heinrich iā Karl me ka ʻoluʻolu, e mālama ana i kāna hoʻolālā ʻuhane a hoʻomākaukau iā ia no kahi ʻoihana ʻepekema. ʻO kahi mea hoihoi ʻo ia ka mea hoʻolaha i ka manawa mua o ka atheism i bapetizo ʻia i ka makahiki 6, me kona mau kaikaina a me nā kaikuahine.
Ua hoʻohuli nui ʻia ko Marx manaʻo honua e kona makuakāne, ka mea i paʻa i ka Age of Enlightenment a me ke akeakamai o Emmanuel Kant. Ua hoʻouna aku kona mau mākua iā ia i kahi hale haʻuki kūloko, kahi i loaʻa ai iā ia nā māka kiʻekiʻe ma ka makemakika, Kelemania, Helene, Lākina a me Palani.
Ma hope o kēlā, ua hoʻomau ʻo Karl i kāna aʻo ʻana ma ke Kulanui o Bonn, kahi āna i neʻe aku ai i ke Kulanui o Berlin. Maanei ua aʻo ʻo ia i ke kānāwai, ka mōʻaukala a me ke akeakamai. I loko o kēia wā o kāna moʻolelo pilikino, ua hōʻike ʻo Marx i ka hoihoi nui i nā aʻo a Hegel, kahi i hoihoi ʻia ai e nā ʻaoʻao atheistic a me kipi.
I ka makahiki 1839 ua kākau ke kanaka i ka hana "Nā Puke Memo e pili ana i ka mōʻaukala o Epicurean, Stoic and Skeptical Philosophy." I kekahi mau makahiki ma hope mai, ua puka ʻo ia mai ke kulanui kūwaho, pale aku i kāna pepa kauka kākela - "Ka ʻokoʻa ma waena o ka akeakamai maoli o Democritus a me ka akeakamai maoli o Epicurus."
Ka hana kaiaulu a me ka politika
I ka wā mua o kāna ʻoihana, ua hoʻolālā ʻo Karl Marx e loaʻa kahi ʻoihana ma ke Kulanui o Bonn, akā no nā kumu he nui i haʻalele ai ʻo ia i kēia manaʻo. I nā makahiki 1940 mua, ua hana pōkole ʻo ia ma ke ʻano he mea kākau moʻolelo a me ka hoʻoponopono o kahi nūpepa kūʻē.
Ua hōʻino ʻo Karl i nā kulekele o ke aupuni e kū nei, a he ʻenemi kūʻē hoʻi i ka censorship. Ua lilo kēia i ka mea i pani ʻia ka nūpepa, a ma hope iho ua hoihoi ʻo ia i ke aʻo ʻana i ka hoʻokele politika.
Ua hoʻopuka koke ʻo Marx i kahi kuʻikahi akeakamai ma ka Critique of Hegel's Philosophy of Law. I ka manawa o kāna moʻomeheu, ua loaʻa iā ia ka kaulana nui i ke kaiāulu, ma muli o ka hopena a ke aupuni i hoʻoholo ai e uku iā ia, e hāʻawi iā ia i kahi kūlana i nā keʻena aupuni.
Ma muli o kona hōʻole ʻana e hui pū me nā luna, ua koi ʻia ʻo Mark e neʻe me kona ʻohana i Palisa ma lalo o ka hoʻoweliweli o ka hopu. Maʻaneʻi ua launa ʻo ia me kāna hoa hana e hiki mai ana ʻo Friedrich Engels lāua ʻo Heinrich Heine.
No 2 mau makahiki, neʻe ke kāne i nā pōʻai kolohe, e hoʻomaʻamaʻa iā ia iho me nā manaʻo o nā mea hoʻokumu o anarchism, Pera-Joseph Proudhon a me Mikhail Bakunin. I ka hoʻomaka ʻana o 1845 ua hoʻoholo ʻo ia e neʻe i Pelekiuma, kahi, a me Engels, ua hui pū ʻo ia i ka neʻe o ka honua ʻo "Union of the Just".
Ua kauoha aku nā alakaʻi o ka hui iā lākou e hoʻomohala i kahi papahana no ka ʻōnaehana komunista. Mahalo i kā lākou hana nui, ua lilo ʻo Engels a me Marx i mea kākau o ka Communist Manifesto (1848). I ka manawa like, lawe pio ke aupuni Belgian iā Marx mai ka ʻāina, a laila hoʻi ʻo ia i Palani, a laila haʻalele iā Kelemania.
I ka noho ʻana ma Cologne, ua hoʻomaka ʻo Karl, me Friedrich, e paʻi i ka nūpepa hoʻohuli kipi "Neue Rheinische Zeitung", akā hoʻokahi makahiki ma hope ua pono e hoʻopau ʻia ka papahana ma muli o ke pio ʻana o ka haunaele o nā limahana i ʻekolu mau moku Kelemania. Ua ukali ʻia e ka hoʻomāʻewaʻewa.
Wā Lādana
I ka makamua o 50 mau makahiki ua neʻe ʻo Karl Marx i Lādana me kona ʻohana. Ma Pelekane i ka makahiki 1867 i paʻi ʻia ai kāna hana nui, ʻo Capital. Hoʻolako nui ʻo ia i ka manawa i ke aʻo ʻana i nā ʻepekema like ʻole, e like me ke akeakamai, ka makemakika, ke kānāwai, ka hoʻokele politika, a pēlā aku.
I loko o kēia moʻolelo pilikino, e hana ana ʻo Marx i kāna kumumanaʻo waiwai. He mea pono ke hoʻomaopopo ʻana e loaʻa ana iā ia nā pilikia koʻikoʻi koʻikoʻi, ʻaʻole hiki ke hoʻolako i kāna wahine a me kāna mau keiki i nā mea āpau a lākou e pono ai.
Ua hoʻomaka koke ʻo Friedrich Engels e hāʻawi iā ia i nā kōkua kōkua. Ma Ladana, hana ʻo Karl i ka ola lehulehu. I 1864 ua hoʻokumu ʻo ia i ka wehe o ka International Workers 'Association (First International).
Ua lilo kēia hui i hui nui kūwaho nui mua loa o ka papa hana. He mea nui e hoʻomaopopo ua hoʻomaka nā lālā o kēia hui e wehe i nā ʻāina he nui a me ʻAmelika Hui Pū ʻIa.
Ma muli o ke eo ʻana o ke Komite ʻo Paris (1872), ua neʻe ka ʻAhahui Karl Marx i ʻAmelika, akā ma hope o 4 mau makahiki ua pani ʻia. Eia nō naʻe, i ka makahiki 1889 ua hoʻolaha ʻia ka wehe ʻana o ka International Second, kahi mea ukali i nā manaʻo o ka Mua.
ʻO Marxism
ʻO nā manaʻo ideological o ka mea manaʻo Kelemania i hoʻokumu ʻia i kona wā ʻōpio. Ua hoʻokumu ʻia kāna mau manaʻo e pili ana i ke aʻo a Ludwig Feuerbach, ka mea nāna i ʻae mua i nā pilikia he nui, akā ua hoʻololi hou i kona manaʻo.
ʻO Marxism ke ʻano o ke aʻo akeakamai, waiwai a me ka politika, a ʻo ka mea nāna i hoʻokumu ʻo Marx a me Engels. ʻAe ʻae ʻia he mea nui kēia mau ʻaoʻao aʻe 3 i kēia papa:
- ke aʻo o ke koina keu;
- ka ʻike materialistic o ka mōʻaukala;
- ke aʻo o ka dictatorship o ka proletariat.
Wahi a kekahi mau loea, ʻo ke kī nui o ko Marx mau manaʻo ko kāna manaʻo o ka hoʻomohala ʻana i ka haʻalele ʻana o kekahi kanaka mai nā huahana o kāna hana, ka hōʻole ʻana i kahi kanaka mai kāna mea nui a me kāna hoʻololi ʻana i ka nohona kapitalista i loko o kahi ʻano hana.
Mōʻaukala waiwai
No ka manawa mua i ʻike ʻia ka huaʻōlelo "mōʻaukala materialistic" i loko o ka puke "German Ideology". I nā makahiki aʻe, ua hoʻomau ʻo Marx a me Engels e hoʻomohala iā ia i ka "Manifesto o ka Communist Party" a me "Critique of Political Economy."
Ma o kahi kaulahao kūpono, ua hōʻea ʻo Karl i kāna hopena kaulana: "Ke hoʻoholo nei i ka ʻike." Wahi a kēia ʻōlelo, ke kumu o kēlā me kēia kaiāulu ka hiki ke hana, i kākoʻo i nā hui kaiaulu āpau: politika, kānāwai, moʻomeheu, hoʻomana.
He mea nui ia no ka kaiāulu e mālama i ke kaulike ma waena o nā kumuwaiwai hana a me nā pilina hana i mea e pale aku ai i kahi ʻōiwi. I ke kumumanaʻo o ka mōʻaukala materialist, ua hoʻokaʻawale ka mea noʻonoʻo ma waena o nā ʻōnaehana kauā, feudal, bourgeois a me komunista.
I ka manawa like, ua hoʻokaʻawale ʻo Karl Marx komunism i nā hanana 2, ʻo ka mea haʻahaʻa o ka nohona kaiāulu, a ʻo ka mea kiʻekiʻe loa ka komunism, i nele i nā ʻoihana kālā āpau.
Komunism ʻepekema
Ua ʻike ka mea akeakamai i ka holomua o ka mōʻaukala kanaka i ka paio papa. I kona manaʻo, ʻo kēia wale nō ke ala e hoʻokō pono ai i ka ulu ʻana o ke kaiāulu.
Ua ʻōlelo ʻo Marx a me Engels ʻo ka proletariat ka papa i hiki ke hoʻopau i ka kapitalism a hoʻokumu i kahi kauoha papa honua ʻole. Akā e hoʻokō i kēia pahuhopu, koi ʻia kahi kipi honua (paʻa).
"Kapikala" a me ka nohona kaiāulu
I ka "Capital" kaulana i wehewehe ka mea kākau i ka manaʻo o ka hoʻokele waiwai o kapitalism. Ua nānā nui ʻo Karl i nā pilikia o ka hana kapitala a me ke kānāwai o ka waiwai.
He mea nui e hoʻomaopopo ua hilinaʻi ʻo Marx i nā manaʻo o Adam Smith lāua ʻo David Ricardo. ʻO kēia mau mea hoʻokele waiwai Pelekane i hiki ke haʻi i ke ʻano hana o ka waiwai. I kāna hana, ua kūkākūkā ka mea kākau i nā ʻano like ʻole o ke kapitala a me ka hana limahana.
Wahi a ke kumumanaʻo o ka Kelemania, kapitalism, e ka hoʻomau mau o ka loli a me ke kapikala mau, hoʻomaka i nā pilikia hoʻokele waiwai, a laila e alakaʻi i ka hoʻoliʻiliʻi o ka ʻōnaehana a me ka nalo mālie ʻana o ka waiwai pilikino, kahi i hoʻololi ʻia e ka waiwai lehulehu.
Ke ola pilikino
He wahine aristocrat kā kā Karl wahine i kapa ʻia ʻo Jenny von Westfalen. No 6 mau makahiki, ua hoʻopalau malu ʻia nā ipo, no ka mea kūʻē nā mākua o ke kaikamahine i kā lāua pili. Eia nō naʻe, i ka makahiki 1843, ua male ʻia ka wahine.
Ua lilo ʻo Jenny i wahine aloha a me hoa o kāna kāne, nāna i hānau he ʻehiku mau keiki, ʻehā o lākou i make i ka wā kamaliʻi. Wahi a kekahi mau mea kākau moʻolelo a Marx he keiki kino ʻole kāna me ka wahine hale ʻo Helena Demuth. Ma hope o ka make ʻana o ka mea noʻonoʻo, lawe ʻo Engels i ke keiki ma ka hoʻolimalima.
Make
Ua ʻeha ʻo Marx i ka make ʻana o kāna wahine, a ua hala i ka hopena o 1881. ʻAʻole i liʻuliʻu ua ʻike ʻia ʻo ia me ka pleurisy, kahi i holo wikiwiki a alakaʻi i ka make o ka mea akeakamai.
Ua make ʻo Karl Marx ma Malaki 14, 1883 i ka makahiki 64. Ma kahi o ʻumikūmālua mau poʻe i hele mai e haʻi aku iā ia.
Na Karl Marx i kiʻi
