Mao Zedong (1893-1976) - Kipi kipi, luna aupuni, alakaʻi politika a me ʻaoʻao o ka 20 kenekulia, ke kumu nui o Maoism, ka mea hoʻokumu i ka mokuʻāina Kina hou. Mai ka 1943 a hiki i ka hopena o kona ola, ua lawelawe ʻo ia ma ke ʻano he luna hoʻomalu o ka Pāʻina Komunista Kina.
Ua alakaʻi ʻo ia i kekahi mau hoʻolahalaha kūlana kiʻekiʻe, a ʻo ka mea i kaulana ʻo ia ka "Great Leap Forward" a me "Cultural Revolution", ka mea i koi i ke ola o nā miliona o nā poʻe. I loko o kona wā e nohoaliʻi ana, ua hoʻokau ʻia ʻo Kina i ka hoʻomāinoino, ka mea i huki mai i ka hoʻohewa mai ka hui kaiāulu.
Nui a hewahewa nā mea i hoihoi ʻia i loko o ka moʻomanaʻo o Mao Zedong, a mākou e kamaʻilio ai i kēia ʻatikala.
No laila, eia kahi moʻolelo pōkole o Zedong.
Kawaihae o Mao Zedong
Ua hānau ʻia ʻo Mao Zedong ma ka lā 26 o Kēkēmapa 1893 ma ke kauhale Kina o Shaoshan. Ua ulu ʻo ia i kahi ʻohana mahiʻai maikaʻi maikaʻi.
ʻO kona makuakāne, ʻo Mao Yichang, ua hana ʻo ia i ka mahiʻai, a ʻo ia ka mea pili i Confucianism. A ʻo ka makuahine o ke kālaiʻāina ʻo Wen Qimei, he Buddhist ia.
ʻO ke kamaliʻi a me ka ʻōpio
ʻOiai ʻo ke poʻo o ka ʻohana he koʻikoʻi a koʻikoʻi hoʻi, noho ʻo Mao i nā manawa āpau me kona makuahine, āna i aloha nui ai. Ma hope o kāna hiʻohiʻona, ua hoʻomaka ʻo ia e hoʻomana i ka Buddha, ʻoiai ua hoʻoholo ʻo ia e haʻalele i ka Buddhism ma ke ʻano he ʻōpio.
Ua loaʻa iā ia kāna aʻo mua ma ke kula maʻamau, kahi i nānā nui ʻia i ke aʻo a Confucius a me ke aʻo ʻana i nā mele Kina. ʻO kahi mea hoihoi ʻoiai ʻo Mao Zedong i hoʻolilo i kāna manawa kaʻawale me nā puke, ʻaʻole makemake ʻo ia e heluhelu i nā hana akeakamai.
I ka wā o Zedong ma kahi o 13 mau makahiki, ua haʻalele ʻo ia i ke kula, no ka nui loa o ke koʻikoʻi o ke kumu, ka mea i hoʻokau pinepine i nā haumāna. Ua alakaʻi kēia i ke keikikāne e hoʻi i ka home makua.
Ua hauʻoli loa ka makuakāne i ka hoʻi ʻana mai o kāna keiki, no ka mea, he pono no ia no kahi pālua. Eia nō naʻe, pale ʻo Mao i nā hana kino āpau. Akā, heluhelu ʻo ia i nā puke i nā manawa āpau. Ma hope o 3 mau makahiki, ua hakakā nui ke kanaka ʻōpio me kona makuakāne, ʻaʻole makemake e male i ke kaikamahine āna i koho ai. Ma muli o nā hanana, ua koi ʻia ʻo Zedong e holo aku mai ka home.
ʻO ka neʻe kipi o 1911, i ka manawa i hoʻokahuli ʻia ka moʻokūʻauhau Qing, ma ke ʻano i hoʻohuli i ka moʻolelo pilikino ʻo Mao. Ua lilo ʻo ia i ʻeono mahina i ka pūʻali koa ma ke ʻano he hōʻailona.
Ma hope o ka hopena o ke kipi, ua hoʻomau ʻo Zedong i kāna aʻo ʻana ma ke kula pilikino, a laila ma ke koleke kumu. I kēia manawa, ke heluhelu nei ʻo ia i nā hana a ka poʻe akeakamai kaulana a me nā kiʻi politika. ʻO ka ʻike i loaʻa ka hopena i ka hoʻomohala hou aʻe o ka ʻano o ke kāne.
Ma hope, ua hoʻokumu ʻo Mao i kahi neʻe e hoʻohou i ke ola o ka poʻe, i hoʻokumu ʻia ma nā manaʻo o Confucianism a me Kantianism. I ka 1918, ma lalo o ke kākoʻo o kāna kumu, loaʻa iā ia kahi hana ma kekahi o nā hale waihona puke ma Beijing, kahi i hoʻomau ai ʻo ia i ka hoʻomaʻamaʻa iā ia iho.
ʻAʻole i liʻuliʻu, ua hui ʻo Zedong me ka mea hoʻokumu o ka Pāʻina Komunista Kina Li Dazhao, ma muli o kāna hopena ua hoʻoholo ʻo ia e hoʻopili i kona ola me komunism a me Marxism. ʻO kēia ka mea i alakaʻi iā ia e noiʻi i nā hana pro-komunista like ʻole.
Paio kipi
I nā makahiki i hala aʻe o kāna moʻomeheu, ua huakaʻi ʻo Mao Zedong i nā panalāʻau Kina he nui. Ua ʻike maka ʻo ia i ka papa kaulike ʻole a me ka hoʻokaumaha o kāna mau makaʻāinana.
ʻO Mao ka mea i hiki i ka hopena ʻo ke ala wale nō e loli ai i nā mea ma o ka loli nui. I kēlā manawa, ua hala mua ke kaulana ʻo ʻOkakopa Revolution (1917) ma Lūkia, kahi i hauʻoli ai ke alakaʻi o ka wā e hiki mai ana.
Hoʻonohonoho ʻo Zedong i ka hana ʻana i nā pūnaewele kūʻē ma Kina. Ma hope koke iho ua koho ʻia ʻo ia i kākau ʻōlelo no ka ʻaoʻao Komunista Kina. I ka mua, ua pili ka poʻe komunista i ka pāʻina Kuomintang āpau, akā ma hope o kekahi mau makahiki ua lilo ka CCP a me ke Kuomintang i mau ʻenemi hoʻohiki.
I ka 1927, ma loko o ke kūlanakauhale ʻo Changsha, ua hoʻonohonoho ʻo Mao Zedong i ka hoʻokahuli aupuni 1st a hoʻolaha i ka hoʻokumu ʻana o ka Communist Republic. Hiki iā ia ke noi i ke kākoʻo o ka poʻe mahiʻai, a hāʻawi i ka wahine i ke kuleana e koho balota a hana.
Ua ulu wikiwiki ka mana o Mao ma waena o nā hoa. Ma hope o 3 mau makahiki, e hoʻohana ana i kona kūlana kiʻekiʻe, ua hoʻokō ʻo ia i ka hoʻomaʻemaʻe mua. ʻO nā mea kūʻēʻē o nā komunista a me nā mea i hōʻino i nā kulekele o Joseph Stalin i hāʻule i lalo o ka loli o ka hoʻomāinoino.
Ma hope o ka hoʻopau ʻana i nā mea kūʻē āpau, ua koho ʻia ʻo Mao Zedong i poʻo no ka 1st Soviet Republic of China. Mai kēlā manawa i kāna moʻolelo pilikino, ua hoʻonohonoho ka dictator iā ia iho i ka pahuhopu o ka hoʻokumu ʻana i ke kauoha Soviet a puni ʻo Kina.
Hike nui
ʻO nā loli hou i alakaʻi ʻia ai i kahi kaua kīwila nui loa i hala he 10 mau makahiki a hiki i ka lanakila ʻana o nā komunista. ʻO nā mea kūʻē iā Mao a me kāna mau mea kākoʻo he poʻe pili i ka lāhui - ka ʻaoʻao Kuomintang i alakaʻi ʻia e Chiang Kai-shek.
Aia nā kaua ikaika ma waena o nā ʻenemi, e like me nā kaua ma Jinggan. Akā ma hope o ka lanakila ʻana ma 1934, ua hoʻokau ʻia ʻo Mao Zedong e haʻalele i ka ʻāina me kahi pūʻali koa 100,000 o ka poʻe komunista.
I ka manawa 1934-1936. kahi huakaʻi mōʻaukala o nā pūʻali koa o nā komunista Kina i hana ʻia, kahi i uhi ʻia ma mua o 10,000 km! Pono nā koa e hele ma waena o nā ʻāina mauna paʻakikī e kū pono ana i nā pilikia.
ʻO kahi mea hoihoi i ka wā o ka hoʻouka kaua, ua make ma luna o 90% o ko Zedong mau koa. Noho i ka moku ʻo Shanxi, hana ʻo ia a me kāna mau hoa ola i kahi ʻoihana CCP hou.
Ke hoʻokumu ʻana o ka PRC a me nā hoʻoponopono a Mao Zedong
Ma ke ola ʻana i ka hoʻouka kaua kaua a Iapana e kūʻē iā Kina, i ke kaua kūʻē i nā pūʻali Komunista a me Kuomintang i koi ʻia e hui pū, hoʻomau hou ka hakakā ʻana o nā ʻenemi ʻelua i waena o lākou iho. ʻO ka hopena, i ka hopena o 40, ua eo ka pūʻali koa Chiang Kai-shek i kēia hakakā.
A ʻo kahi hopena, i ka makahiki 1949, ua hoʻolaha ʻia ka People's Republic of China (PRC) ma Kina a puni, alakaʻi ʻia e Mao Zedong. I nā makahiki i hala aʻe, ua hoʻomaka ka "Helmsman Nui," e like me kona mau hoa makaʻāinana ʻo Mao, kahi hui ākea me ke alakaʻi Soviet, ʻo Joseph Stalin.
Mahalo i kēia, ua hoʻomaka ka USSR e hāʻawi i ka poʻe Kina me nā kōkua like ʻole i nā konohiki a me nā pūʻali koa. I ka wā Zedong, ua hoʻomaka ka holomua o nā manaʻo o Maoism, ʻo ia ka mea nāna i hoʻokumu.
Ua hoʻohuli ʻia ʻo Maoism e Marxism-Leninism, Stalinism a me ke akeakamai o Kina. Ua hoʻomaka ʻia nā ʻano slogan i loko o ka mokuʻāina nāna i hoʻokau i ka poʻe e hoʻonui i ka hoʻomohala waiwai i ke kiʻekiʻe o nā ʻāina kūleʻa. Ua hoʻokumu ʻia ke aupuni o ka Great Helmsman ma ka hoʻonoho aupuni ʻana i nā waiwai ponoʻī āpau.
Ma ke kauoha a Mao Zedong, ua hoʻomaka nā komone e hoʻonohonoho ʻia ma Kina kahi i like ai nā mea āpau: nā lole, nā meaʻai, nā waiwai, a pēlā aku. I ka hoʻāʻo e hoʻokō i ka ʻoihana ʻoihana kiʻekiʻe, ua hōʻoia ka mea kālaiʻāina i kēlā me kēia home Kina i kahi kapuahi puhi ahi no ka smelting steel.
ʻO ke kiola metala ma lalo o ia mau kūlana he haʻahaʻa haʻahaʻa loa. Eia hou, ua hāʻule ka mahiʻai i ka palaho, a ʻo ia ka mea i alakaʻi i ka pōloli nui.
He mea pono e hoʻomaopopo ʻia ua hūnā ʻia ke kūlana maoli o nā hihia i ka mokuʻāina mai Mao. Ua kamaʻilio ka ʻāina e pili ana i nā hana nui a nā Kina a me ko lākou alakaʻi, ʻoiai i ka ʻoiaʻiʻo ua ʻokoʻa nā mea āpau.
ʻO ka lele lele i mua
ʻO ka Great Leap Forward kahi hoʻolālā hoʻokele a me ka politika i Kina ma waena o 1958-1960 e pili ana i ka ʻoihana a me ka hoʻokele waiwai, me nā hopena maikaʻi ʻole.
ʻO Mao Zedong, ka mea i hoʻāʻo e hoʻomaikaʻi i ka hoʻokele waiwai ma o ka Collectivization a me ka makemake nui, alakaʻi i ka ʻāina e hōʻole. Ma muli o nā hewa he nui, e like me nā hoʻoholo hewa i ka ʻāpana mahiʻai, ua make he 20 miliona mau kānaka ma Kina, a e like me nā manaʻo ʻē aʻe - 40 miliona mau kānaka!
Ua kāhea aku nā luna i ka lehulehu holoʻokoʻa e luku i nā rodents, nā lele, nā makika a me nā manu liʻiliʻi. No laila, ua makemake ke aupuni e hoʻonui i ka hōʻiliʻili ʻana i nā māla, ʻaʻole makemake e "kaʻana like" i nā meaʻai me nā holoholona like ʻole. ʻO ka hopena, ʻo ka hoʻopau nui ʻana o nā manu liʻiliʻi i alakaʻi ʻia i nā hopena weliweli.
ʻAi ʻia ka hua hou e nā ʻenuhe, a hopena i nā pohō nui. Ma hope, ua ʻike ʻia ka Great Leap Forward ma ke ʻano he pōʻino kaiāulu nui loa o ka 20 kenekulia, koe wale nō ke Kaua Honua II (1939-1945).
Ke kaua anuanu
Ma hope o ka make ʻana o Stalin, ua hōʻemi koʻikoʻi nā pilina ma waena o ka USSR a me Kina. Ua ʻāhewa ākea ʻo Mao i nā hana a Nikita Khrushchev, e hoʻopiʻi nei i ka hope o ka haʻalele ʻana mai ka papa o ka neʻe komunista.
I ka pane ʻana i kēia, hoʻomanaʻo ke alakaʻi Soviet i nā loea a me nā ʻepekema a pau i hana no ka pono o ka ulu ʻana o Kina. I ka manawa like, haʻalele ʻo Khrushchev i ka hāʻawi ʻana i nā kōkua kōkua i ka CPC.
Ma ka manawa like, ua komo ʻo Zedong i ka hakakā Korea, a ua pili ʻo ia me Kōlea ʻĀkau. Alakaʻi kēia i ka hakakā me ʻAmelika Hui Pū ʻIa no nā makahiki he nui.
Mana nui nukelea
Ma 1959, ma lalo o ka pilikia o ka lehulehu, ua hāʻawi ʻo Mao Zedong i ke kūlana o ke poʻo o ka mokuʻāina iā Liu Shaoqi a hoʻomau i ke alakaʻi ʻana i ka CPC. Ma hope o kēlā, ua hoʻomaka ka hana pilikino ma Kina, a ua hoʻopau ʻia ka nui o ko Mao mau manaʻo.
Ke hoʻomau nei ʻo Kina i ke kaua Cold e kūʻē iā ʻAmelika a me ka USSR. I ka 1964, ua hoʻolaha ka poʻe Kina i ke kū ʻana o nā mea kaua atomika, a ʻo ia ka mea i hopohopo nui ai iā Khrushchev a me nā alakaʻi o nā ʻāina ʻē aʻe. He mea kūpono ia e hoʻomaopopo ʻia i kēlā me kēia manawa nā hakakā pūʻali koa ma ka palena Sino-Lūkia.
I ka hala ʻana o ka manawa, ua hoʻoholo ʻia ka hakakā, akā ʻo kēia kūlana o nā mea i koi aku i ke aupuni Soviet e hoʻoikaika i kona mana pūʻali koa ma ka laina holoʻokoʻa o ka palena palena me Kina.
Hoʻololi moʻomeheu
Ua hoʻomaka ka piʻi ʻana o ka ʻāina i kona mau wāwae, akā ʻaʻole ʻo Mao Zedong i kaʻanalike i ka manaʻo o kona mau ʻenemi ponoʻī. He kūlana kiʻekiʻe kona i waena o kona mau makaʻāinana, a i ka pau ʻana o ke 60s ua hoʻoholo ʻo ia i ka hana hou o ka hoʻolaha komunista - ka "Cultural Revolution".
ʻO ia ke ʻano o nā neʻe a me nā hoʻokūkū politika (1966-1976), alakaʻi ʻia e Mao. Ma lalo o ke kumu o ke kūʻē ʻana i ka "hoʻihoʻi hou ʻana o ke kapitalism" i ka PRC, ua hoʻokō ʻia nā pahuhopu o ka hōʻino ʻana a me ka luku ʻana i nā kūʻē politika i mea e hoʻokō ai i ka mana o Zedong a hoʻololi i ka mana i kāna wahine ʻekolu ʻo Jiang Qing.
ʻO ke kumu nui o ka Cultural Revolution ka hoʻokaʻawale i kupu i ka CCP ma hope o ka hoʻoulu kaua ʻo Great Leap Forward. Ua lawe ka hapa nui o nā Kina i ka ʻaoʻao o Mao, kahi āna i kamaʻāina ai me ka poʻe o ke ʻano o ka neʻe hou.
I loko o kēia kipi, he miliona mau kānaka i kāohi ʻia. ʻO nā ʻāpana o nā "kipi" i haki i nā mea āpau, e luku ana i nā kiʻi pena, nā lako hale, nā puke a me nā mea like ʻole o ke kiʻi.
Ma hope koke iho, ua ʻike ʻo Mao Zedong i ka hopena piha o kēia neʻe. ʻO ka hopena, ua wikiwiki ʻo ia e hoʻololi i nā kuleana āpau no ka mea i loaʻa i kāna wahine. I ke kakahiaka nui 70, ua hoʻokokoke ʻo ia iā ʻAmelika a hui koke me kāna alakaʻi ʻo Richard Nixon.
Ke ola pilikino
I loko o nā makahiki o kāna pilikino pilikino, ua aloha nui ʻo Mao Zedong, a ua mare pinepine ʻia hoʻi. ʻO ka wahine mua ka lua o kona hoahānau ʻo Luo Igu, ka mea like a kona makuakāne i koho ai nona. ʻAʻole makemake e noho pū me ia, ua holo aku ke kanaka ʻōpio mai ka home i kā lākou pō male, a laila hoʻohilahila loa i ke kānāwai.
Ma hope, ua male ʻo Mao iā Yang Kaihui, nāna i kākoʻo kāna kāne i ka politika a me ka pūʻali koa. I kēia hui ʻana, he ʻekolu keiki kāne a lāua - ʻo Anying, ʻo Anqing lāua ʻo Anlong. I loko o ke kaua me ka pūʻali koa o Chiang Kai-shek, ua hopu ʻia ke kaikamahine a me kāna mau keiki kāne e nā ʻenemi.
Ma hope o ka hoʻomāinoino ʻia no kahi manawa lōʻihi, ʻaʻole ʻo Yang i kumakaia a haʻalele iā Mao. ʻO ka hopena, ua pepehi ʻia ʻo ia i mua o kāna mau keiki ponoʻī. Ma hope o ka make ʻana o kāna wahine, ua male ʻo Mao iā He Zizhen, he 17 kona mau makahiki. ʻO kahi mea hoihoi ʻoiai he pilina kā ka mea kālaiʻāina me He ke male ʻo ia iā Yang.
Ma hope, he ʻelima mau keiki a ka wahine hou, a hāʻawi ʻia i nā malihini ma muli o ka nui o nā hakakā no ka mana. Ua pili ke ola paʻakikī iā ia i ke olakino, a ma 1937 ua hoʻouna ʻo Zedong iā ia i ka USSR no ka lapaʻau.
Ma laila ʻo ia i mālama ʻia ai i ka haukapila noʻonoʻo no kekahi mau makahiki. Ma hope o ka hoʻokuʻu ʻia ʻana mai ke keʻena lapaʻau, ua noho ka wahine Kina ma Rūsia, a ma hope o kekahi manawa ua haʻalele ʻo ia no Shanghai.
ʻO ka wahine hope loa a Mao ka mea pena kiʻi Shanghai ʻo Lan Ping, nāna i hoʻololi i kona inoa iā Jiang Qing. Ua hānau ʻo ia i ke kaikamahine ʻo "Great Helmsman", ke hoʻāʻo mau nei e lilo i wahine aloha.
Make
Mai ka makahiki 1971, ua maʻi ʻo Mao a ʻaʻole ʻike pinepine ʻia i ke kaiāulu. I nā makahiki aʻe, ua hoʻomaka ʻo ia e ulu a nui aʻe ka maʻi ʻo Parkinson. Ua make ʻo Mao Zedong ma ka lā 9 Kepakemapa 1976 i ka makahiki 82. Ma mua iki o kona make ʻana, ua ʻeha ʻo ia i ka puʻuwai ʻelua.
Ua iʻaloa ʻia ke kino o ka mea kālaiʻāina a waiho ʻia i loko o ka mausoleum. Ma hope o ka make ʻana o Zedong, ua hoʻomaka ka hoʻomāinoino ʻia o kāna wahine a me kāna mau hoapili ma ka ʻāina. Ua pepehi ʻia nā mea he nui a Jiang i hana ʻia, ʻoiai ke kōkua no ka wahine ma ke kau ʻana iā ia i kahi haukapila. Ma laila ʻo ia i pepehi ai i kona ola i kekahi mau makahiki ma hope.
I ko Mao ola ʻana, ua paʻi ʻia he mau miliona o kāna mau hana. Ma ke ala, ua lawe ʻo Zedong puke puanaʻī i ka wahi 2 ma ka honua, ma hope o ka Baibala, no ka huina nui o 900,000,000 kope.
Na Mao Zedong i kiʻi
